jv0008 Volledige tekst - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 26, nr. 8, 2000 12
delbare scholen zijn geworden; daarnaast plattelandsjongeren die in de
steden op school gaan en voor hun onderdak zijn aangewezen op de
huisvesting die door islamitische bewegingen wordt aangeboden.
– Vrouwelijke studenten, die in de jaren negentig het recht opeisten in de
universiteiten een hoofddoek te dragen. Zeer actieve vrouwencomités
van de RP hebben vele vrouwelijke kiezers in de steden voor de partij
weten te winnen.
– Koerden, die enerzijds zich zowel van de PKK als van de staat wilden
distantiëren. Voor hen vormde de RP een aantrekkelijk alternatief.
– Kleine en grote ondernemers die zich hebben aaneengesloten in een
Vereniging van Onafhankelijke Industriëlen en Zakenlieden. Leden van
deze vereniging leveren een belangrijke financiële basis voor islamitische
organisaties, inclusief de RP.
– De armen in de grote steden, die ooit hun hoop vestigden op socialistische
partijen en vakbonden. Zij werden eveneens een belangrijke
steunpilaar van de islamitische beweging.
– Tenslotte is er in Turkije een groep moderne islamitische intellectuelen
opgestaan, die met de linkse intellectuele elite op voet van gelijkheid kan
debatteren, en met een stortvloed aan goedkope publicaties een breed
publiek weet te bereiken. Hoewel zij aanvankelijk golden als onafhankelijke
denkers en schrijvers, zijn velen van hen door de RP ingelijfd.
Deze verbreding van de RP-achterban verklaart het electorale succes van
de partij, en toont bovendien dat het islamitische activisme in Turkije
allerminst een marginaal verschijnsel is en niet beperkt is tot bepaalde
sociaal-economisch achtergebleven sectoren van de maatschappij. Aanhangers
van de politieke islam zijn te vinden in alle geografische regio’s
en in alle sociale lagen.
Omgekeerd vertegenwoordigde deze brede en gevarieerde achterban
een veelheid aan belangen en doelen, die moeilijk door een en dezelfde
partij kunnen worden gediend. Zo benadrukte de RP op verkiezingstournee
in de Koerdische gebieden, dat de gemeenschappelijke godsdienst
het verschil tussen Koerden en Turken onbelangrijk maakte (Duran,
1998). Anderzijds speelde ze in op nationale trots bij Turkse kiezers in
Centraal-Anatolië. Een groot deel van de achterban was bovendien duidelijk
radicaler in zijn afwijzing van de seculiere maatschappelijke orde,
dan de partijtop kon en wilde zijn. De compromissen waartoe de partij
bereid was, vormden voor velen concessies aan een goddeloos systeem
en brachten de geloofwaardigheid van de partijleiders in gevaar. Het gevolg
is dat de RP bestaat uit een complex geheel van zeer uiteenlopende
groepen, die met moeite bijeen worden gehouden. Tot nu toe is dit gelukt,
mede dankzij onaantastbare positie van partijleider Erbakan en een
strenge partijdiscipline. De veelkleurigheid van de achterban komt evenwel
niet ten goede aan de helderheid van de ideologie en het voorgestelde
beleid. De islamitische retoriek dient volgens Çakir dan ook niet