jv0008 Volledige tekst - WODC

Strafrechtelijk bedrijf en criminaliteit in Turkije 65
minder. Elke zaal heeft een gedetineerden-hoofd die kogus agasi wordt
genoemd. Meestal worden rijken of mensen die een geweldsdelict hebben
gepleegd, hoofd van de zaal. De aga heeft een gedetineerde als loopjongen
(ayakci). Deze rolverdeling is niet verwonderlijk want binnen de
informele hiërarchie van gedetineerden wordt de hoogste rang in het
algemeen ingenomen door geweldsgebruikers, de laagste rang door verkrachters
en dieven.
Criminaliteit in cijfers
Er bestaan vele methoden om het criminaliteitsprofiel van een land in
kaart te brengen: naast politiegegevens zijn er indexcijfers, self report studies,
slachtofferenquêtes en daderenquêtes. Omdat Turkije geen gebruik
maakt van deze laatste methoden, beperk ik me tot de cijfers van justitie.
Sinds het einde van de jaren tachtig van de twintigste eeuw geeft het
Turkse bureau voor de statistiek jaarlijks rapporten uit over criminaliteit,
die gebaseerd zijn op hetgeen bekend is bij politie en justitie.
In het voorwoord van deze statistieken lezen we herhaaldelijk dat Turkije
sinds 1937 in het bezit is van jaarcijfers. De criminoloog Dönmezer
daarentegen schrijft in zijn boek Krimonoloji (1984) dat men tot het midden
van jaren tachtig geen cijfermatig beeld van de misdaad in Turkije
had. De cijfers die Turkije vanaf de jaren vijftig naar Interpol stuurde, betreffen
cijfers van de politie, en hebben alleen betrekking op criminaliteit
in de steden (Dönmezer, 1984, p. 40). Opsporing van misdaad buiten de
steden is immers geen taak van de politie maar – nog steeds – van de
gendarmerie. Op basis van deze politiecijfers zou men kunnen concluderen
dat Turkije in die periode een van de veiligste landen ter wereld was.
Volgens de cijfers van het jaar 1964 bij voorbeeld, had Engeland een misdaadcijfer
van 4799 per 100.000 inwoners. Dit cijfer was in Oostenrijk
3364, in Denemarken 3193, in Duitsland 2998 en in Turkije 245 (Dönmezer,
1984, p. 83).
De Turkse politie publiceert nog altijd eigen cijfers. Deze cijfers zeggen
echter niet zoveel over het criminaliteitsbeeld van Turkije. Want de politie
pakt veel meer mensen op dan het strafrecht toestaat. In het Westen
mag de politie iemand pas vasthouden, als de desbetreffende persoon
ervan verdacht wordt te hebben gehandeld in strijd met het strafrecht. In
Turkije is dat eigenlijk geen vereiste. Volgens artikel 17 lid 2 van de Wet
op de rechten en plichten van de politie kan iemand worden gearresteerd
wanneer de politie ‘twijfelt aan de echtheid van zijn identiteit’ of
wanneer ‘iemand zich verdacht ophoudt’. Dat beleid zien we dagelijks in
de media terug. Veel berichten beginnen bijvoorbeeld met: ‘De politie
van Istanbul heeft gisteravond een operatie gehouden, waarbij 500 mensen
die door de politie gezocht werden of zich verdacht ophielden, zijn
aangehouden’.
Als we deze operaties van de politie zouden meetellen en we zouden
ook nog de personen meerekenen die ervan worden verdacht een gewa-