jv0008 Volledige tekst - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 26, nr. 8, 2000 30
schijnlijk liever zou aftreden dan het maatregelenpakket uit te voeren.
Dit gebeurde ook. In juni 1997 trad Erbakan af. Hij omzeilde de maatregelen
door na 28 februari 1997 de ministerraad niet meer te laten bijeenkomen.
De maanden daarop waren uitermate grimmig en het Zwaard
van Damocles hing boven Erbakans hoofd. Dat viel uiteindelijk ook. Eind
januari 1998 werd de Welvaartspartij gesloten????? en werden de politieke
rechten van Erbakan voor de periode van vijf jaar ontnomen (Yesilkagit,
1998).
Ondanks de onheilspellende berichten en de grimmige stemming in
het voorjaar van 1997 was de vorming van een conservatief-islamitische
coalitie met name een uitgelezen moment voor de militairen om openlijk
te interveniëren in de politiek. Met een islamistische partij aan de
macht konden de militairen zonder enige moeite hun interventie in de
politiek legitimeren. Deze, in vergelijking met 1980-1983, radicaal andere
opstelling van de militairen kan verklaard worden door de verschuiving
in militair-strategisch doctrines.
De belangrijkste oorzaak achter deze verschuiving is de afname van
het gevaar van een Sovjetinvasie. De Koude Oorlog liep, ook voor Turkije,
tegen zijn einde. Daarnaast laaide in 1984 het Koerdisch separatisme, dat
wil zeggen de guerrillastrijd van de PKK in het zuidoosten van Turkije,
op. De veiligheidsprioriteiten van het Turkse leger verschoven dus van
het ‘communistische gevaar’ naar meer binnenlandse bedreigingen.
In het begin van de jaren negentig werd het voor de militairen echter
duidelijker dat het islamitisch fundamentalisme organisatorisch en financieel
sterk in opkomst was. Zij zagen een heuse islamitische markt
ontstaan met islamitische producenten en consumenten die naast de
‘seculiere’ markt bestond. Naast de reeds genoemde groei van potentiële
kiezers vormden ook de islamistische ondernemers een gevaar voor de
militairen. De reden hiervoor was dat zij zich konden inkopen op markten
en industrietakken die van groot strategisch belang waren of onderdeel
uitmaakten van het militair-industrieel complex. De ernst waarmee
de militairen de situatie benaderden werd duidelijk uit het feit dat de
militairen hun Nationaal Militair Strategisch Concept hadden herzien en
het islamitisch fundamentalisme tot het grootste gevaar voor de veiligheid
van de staat benoemden.
Conclusie
In dit artikel is de rol van de militairen in Turkije wat betreft de
identiteitspolitiek behandeld. De twee casus hebben laten zien dat de
militairen zowel op intellectueel als institutioneel vlak actief meedoen
aan de strijd om de Turkse identiteit te definiëren. Turkse militairen
plaatsen hun handelwijze in het licht van de historische opdracht om
Turkije te moderniseren. Daarnaast spelen echter ook de belangen van
de militairen zelf een belangrijke rol. De geostrategische positie van Turkije
maakt hen waakzaam tegenover het wegvallen van interne stabiliteit.