jv0008 Volledige tekst - WODC

Eerwraak in Turkije 91
toepassing worden verklaard indien er sprake is van hevige droefheid
(elem) of– lichte dan wel zware – provocatie (hafif/agˇır tahrik). Wanneer
bijvoorbeeld iemand zich ten gevolge van namusverlies niet meer in de
gemeenschap durft te vertonen accepteert de rechter dit als ‘hevige
droefheid’. Indien een vrouw er met een vriend vandoor gaat, kan dit opgevat
worden als provocatie aan het adres van haar mannelijke familieleden.
Artikel 59 houdt in dat de rechtbank de straf kan verlagen indien er
naar het goeddunken van de rechtbank redenen zijn ten gunste van de
dader, dit kan bijvoorbeeld zijn het goede gedrag tijdens de rechtszitting.
14 De wetsartikelen 51 en 59 zijn zeker niet alleen bedoeld voor eerwraakplegers.
Op grond van de Wet op de Tenuitvoerlegging van Straffen 15 wordt automatisch
de straf voor ongeveer 40% uitgezeten. 16 Hier profiteren niet
alleen eerwraakplegers van, maar alle veroordeelden. Er zijn in deze wet
geen speciale bepalingen voor eerwraakplegers.
Protest tegen eerwraak
Eerwraak wordt door de Turkse plattelandsbevolking gezien als töre geregˇi
(noodzaak uit traditie), sevap i (een goede daad) en pisligˇin temizlenmesi
(het opruimen van een viezigheid). In de Turkse samenleving zijn in
het openbaar maar weinig kritische geluiden over eerwraak te bespeuren.
Een uitzondering is het boekje Töre kıskacında kadın (De vrouw in
de tang van de traditie) van Mehmet Faraç. Dit boekje kwam in juni 1998
uit en beschrijft vijf eerwraken op meisjes in de stad Urfa (Zuid-Oost Turkije)
in de jaren 1994-1998. Het is heel bijzonder dat er een Turks boek
gewijd wordt aan eerwraak. Een tweetal eerwraken die Faraç beschrijft
wil ik hier kort weergeven.
‘Verbrijzeld onder de tractor’ 17
Op 25 augustus 1995 loopt de 25-jarige vrouw Rabia Ogˇuz, die nog ongehuwd
is en bij haar ouders in het dorp Kısas köyü (13 kilometer van Urfa)
woont, van huis weg om naar haar vriend Mahmut te gaan. Zij komt er
14 Met dank aan Muzaffer Cebesoy, rechter te Ankara, voor zijn uitleg van de wetsartikelen.
Met hem heb ik gesproken in de zomer van 1997.
15 Deze heet voluit Cezaların Infazı hakkında Kanun (de wet met betrekking tot de tenuitvoerlegging
van straffen), afkorting: CIK. Wordt wel kortweg Infaz Yasası of Infaz Kanunu (de
tenuitvoerleggingswet) genoemd. Wordt beschreven in Türk Ceza Kanunu (2000, pp.
437-462).
16 In de Infaz Yasası, artikel 19 (Turk Ceza Kanunu, 2000, p. 453) staat beschreven: De mensen
die de doodstraf krijgen, krijgen dertig jaar gevangenisstraf, de mensen die levenslang hebben
gekregen zitten twintig jaar uit en de overige straffen worden voor de helft uitgezeten. Het
toegevoegde artikel 2 (Turk Ceza Kanunu, 2000, p. 456) bepaalt daarenboven dat van de
helft gevangenisstraf die overblijft van elke maand er zes dagen afgaan.
17 Faraç (1998, pp. 39-53).