jv0008 Volledige tekst - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 26, nr. 8, 2000 74
politieke inmenging in menige besluitvorming op het gebied van personeelszaken.
Hoewel de grondwet het ontslag van rechters slechts onder
zeer beperkte omstandigheden toelaat, worden rechters regelmatig overgeplaatst
of herbenoemd. Door overplaatsing naar een andere, vaak minder
aantrekkelijke regio kan een rechter van een zaak verwijderd worden,
en wordt daarmee eigenlijk in rang verlaagd. Dit wordt nog verergerd
door het ontbreken van een beroepsmechanisme op de besluitvorming
van de Hoge Raad, ondanks diens intentie om onafhankelijkheid te
waarborgen.
Door een aantal advocaten is naar voren gebracht dat de aanwezigheid
van de minister van justitie in de Hoge Raad onnodige politieke druk op
rechters en aanklagers met zich meebrengt. Men vertelde de delegatie
zelfs dat er situaties zijn geweest waarin rechters bepaalde zaken geweigerd
hadden, klaarblijkelijk onder politieke druk. Addan Günes, een aanklager
van de staatsveiligheidsrechtbanken uit Istanbul, vertelde de delegatie
dat een rechter, ondanks de garanties van onafhankelijkheid, te
allen tijde door de minister van justitie en zijn staatssecretaris kan worden
verwijderd, uit hoofde van de Hoge Raad. Aangezien een beroep tegen
een zodanige beslissing om een rechter te verwijderen alleen kan
worden ingesteld bij hetzelfde apparaat, is dit zinloos. De heer Günes
uitte tevens kritiek op het huidige systeem van de promotie van rechters
en noemde dit systeem ‘ondoorgrondelijk’. Hij sprak zijn voorkeur uit
voor een breder samengestelde Raad waarin meer leden worden gekozen
door de rechterlijke macht.
De rol van aanklagers en advocaten
Turkije heeft nog altijd een inquisitoir strafrechtsysteem waarbinnen de
aanklager een fundamentele rol speelt in het onderzoek, de tenlastelegging
en de uitvoering van een zaak. Aangezien de rol en de macht van de
advocaat in zo’n systeem beperkt is in verhouding tot die van de aanklager,
is het kunnen voeren van een onafhankelijk proces van uitzonderlijk
belang voor de garantie van een eerlijk proces. De delegatie stelde vast
dat het aan deze wezenlijke onafhankelijkheid in de staatsveiligheidsrechtbanken
op een aantal manieren ontbreekt.
De relatie tussen aanklager en politie
De Turkse wetgeving stelt openbare aanklagers expliciet in staat om in de
voorbereidende fases van een zaak onderzoek uit te voeren en de jurisdictie
te bepalen. In de praktijk komt het echter veelvuldig voor dat aanklagers
deze taken uitbesteden aan de politie of, wat ook vaak voorkomt,
stilzwijgend instemmen wanneer de politie zich deze taken toeëigent.
Dit probleem is in het gehele strafrechtsysteem doorgedrongen, en begint
al bij de arrestatie en inbewaringstelling.