Onderzoeksvragen op het terrein van kinderopvang ... - BredeSchool

30
verbetering in de rust en regelmaat in de schooldag, en daardoor meer mogelijkheden voor het
effectiever benutten van de onderwijstijd.(Oberon, 2011).
Driessen, Claassen en Smit (2010) voerden een uitgebreide literatuurstudie uit naar de effecten van variatie
in schooltijden voor leerlingen in het basisonderwijs. Doel was een overzicht te maken van wat er uit de
internationale literatuur (VS, België, Frankrijk, GB, Zweden, Noorwegen en Nederland) bekend is over de
effecten van variatie in de besteding van tijd aan onderwijs, opvang en vrije tijd op de verschillende
betrokkenen (kinderen, ouders, schoolbestuur, -directie en leraren, bestuur en leidsters van
opvanginstellingen en begeleiders/trainers vanuit sport- of cultuurinstellingen).
De onderzoekers constateren dat er weliswaar veel over het onderwerp wordt gepubliceerd, maar dat daar
relatief weinig effectonderzoek bij is dat voldoet aan methodologische standaarden. Het meeste van het
beschikbare effectonderzoek heeft betrekking op de VS, en op cognitieve leeropbrengsten bij met name
taal- en rekenen. Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar effecten voor andere betrokkenen, en helemaal
geen onderzoek waarin ook de instellingen voor vrijetijdsaanbod voor kinderen zijn meegenomen. Een
groot deel van het effectonderzoek dat er is, kampt met methodologische problemen waardoor de
uitkomsten met enige voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd.
De onderzoekers richtten zich onder andere op: effecten van naschoolse opvang, brede scholen, bioritme,
een evenwichtige verdeling van vakanties over de schoolkalender, uitbreiding van het aantal schooldagen,
eerder starten met onderwijs en schakelklassen. Voor dit hoofdstuk over buitenschoolse opvang en
gastouderopvang is de meest relevante conclusie dat in de VS relatief veel onderzoek is gedaan naar de
effecten van naschoolse programma’s, en dat daarvan meestal licht-positieve effecten te zien zijn. In de
naschoolse programma’s gaat het om een combinatie van onderwijs, ontspanning en culturele activiteiten.
Het positieve effect lijkt niet alleen gevolg van ‘meer tijd’, maar is medeafhankelijk van: een inhoudelijke
link met het reguliere onderwijsaanbod, gekwalificeerde begeleiders en een meer individuele benadering.
Verder is er geen onderzoek gevonden dat ingaat op de relatie tussen het bioritme van kinderen en hun
functioneren en leerprestaties. Er is wel onderzoek waarin men suggereert dat er bepaalde tijden van de
dag zijn waarop de attentie en concentratie van kinderen het sterkst is, en dat dit dus ook de beste
leertijden zouden kunnen zijn. Daarbij geeft men echter meteen aan dat daarbij andere factoren, zoals de
didactische kwaliteit van de leerkracht en een gunstige leeromgeving, minstens een even grote rol spelen.
In hun slotconclusie vatten Driessen cs als hun belangrijkste aanbeveling samen “dat er nauwelijks harde
conclusies getrokken kunnen worden over echt harde effecten van variatie in de inrichting van tijd en dat er
daarom vooral dringend behoefte is aan goed opgezet effectenonderzoek.” (Driessen e.a., 2010: p84).
Samengevat is er inmiddels behoorlijk wat bekend over deelname aan buitenschoolse opvang en
gastouderopvang als het gaat om cijfers en achtergrondgegevens van ouders zoals sociaal milieu en
etnische herkomst. Ook ligt er onderzoek dat inzicht biedt in opvattingen van ouders over de mate waarin
zij deelname aan kinderopvang wenselijk en prettig vinden, over motieven om te kiezen voor
gastouderopvang dan wel buitenschoolse of informele opvang, over effecten van beschikbaarheid, kosten
en kwaliteit van kinderopvang op de arbeidsparticipatie van ouders en van de kinderen later. Er is zicht op
verschillen in deelname van kinderen aan opvang en andere activiteiten buiten school, en op de wensen van
werkende ouders ten aanzien van de schooltijden.
Er is echter alle reden om de ontwikkelingen te blijven volgen: beleid verandert, schooltijden veranderen,
opvattingen van ouders veranderen en op een aantal aspecten is nog onvoldoende zicht. Vooral de
verschillen in deelname van diverse maatschappelijke groepen, de effecten van kwalitatief goede
kinderopvang op de maatschappelijke kansen voor kinderen, evenals effecten van veranderde schooltijden
en de arbeidsparticipatie van moeders gerelateerd aan kinderopvang en onderwijstijden, blijven de
komende jaren een relevant onderzoeksterrein.