Onderzoeksvragen op het terrein van kinderopvang ... - BredeSchool

De publicatie van Van Dijk (2009) ('BSO met een plus, Buitenschoolse opvang voor zorgkinderen' 22 ) richt
zich expliciet op zorgkinderen in de bso, en geeft zicht op de expertise die er op dit gebied al beschikbaar
is.
Om te beginnen formuleert zij als essentieel uitgangspunt voor het werken met zorgkinderen in de bso:
zoveel mogelijk uitgaan van de mogelijkheden van het kind, in plaats van uitgaan van de beperkingen en
onmogelijkheden. Vervolgens wordt nuttige informatie gegeven over: beleid en randvoorwaarden voor het
starten met een bso plus; de opvang en aanpassingen die het opnemen van zorgkinderen vraagt van de
organisatie; de plaatsing van kinderen van wie al tevoren bekend is dat het zorgkinderen zijn; het
constateren dat een kind dat regulier geplaatst is toch op een gegeven moment een zorgkind blijkt te zijn;
de samenwerking met andere organisaties; communicatie met ouders; en financieringsmogelijkheden.
Bovendien bevat deze publicatie praktijkbeschrijvingen van vijf bso's die zorgkinderen opvangen. Ook zijn
diverse nuttige instrumenten opgenomen als bijlagen, waaronder een checklist om de huidige situatie van
een bso in beeld te brengen; een handvat voor een kennismakings- of plaatsingsgesprek met ouders van een
zorgkind; en een stappenplan als hulpmiddel bij het signaleren van opvallend gedrag of stagnatie in de
ontwikkeling van een kind.
Ook stelt van Dijk de kwestie aan de orde of zorgkinderen geïntegreerd of apart moeten worden
opgevangen. De variatie die in de praktijk wordt gevonden wijst op de oplossing die we al uit het onderwijs
kennen: 'samen waar het kan, apart waar het nodig is'. (Ook zagen we deze oplossing al in Westerbeek et al.,
2007, en in Delange, 2008). Zo zijn er bso's waar de zorgkinderen:
42
- samen met de kinderen die geen extra zorg nodig hebben in één groep zitten;
- in een aparte groep zitten;
- deels samen met andere kinderen in één groep zitten en deels apart;
- in een bso zitten die gekoppeld is aan hun SBO-school.
Er zijn dus verschillende soorten bso waarin zorg- en 'gewone' kinderen in een bepaalde combinatie worden
opgevangen. Zo'n tussenvorm wordt wel bso-met-een-plus genoemd.
Geïntegreerde opvang heeft vaak de voorkeur van organisaties omdat kinderen op die manier leren omgaan
met kinderen die ‘anders’ zijn. Als de problematiek van de zorgkinderen of hun aantal te groot is om
binnen een reguliere groep op te vangen, komt een aparte groep in beeld. Die is meestal kleiner, vaak
bemensd met speciaal gekwalificeerd personeel, en met een structuur en aanpak speciaal gericht op de
zorgkinderen. Deze krijgen dan meer aandacht en hoeven niet te concurreren met de ‘gewone’ kinderen.
Een voordeel van een bso gekoppeld aan een SBO school is dat de bso gebruik kan maken van de op de
school beschikbare deskundigheid en dat er afstemming kan plaatsvinden over de pedagogische aanpak.
Dit kan de kinderen meer veiligheid en rust bieden.
Van Dijk stelt ook de taak van de pedagogisch medewerkers aan de orde. De pedagogisch medewerkers
moeten in elke bso het welzijn en de ontwikkeling van alle kinderen volgen, en dat geldt dus ook voor het
welzijn en de ontwikkeling van de zorgkinderen, of deze nu in een reguliere of in een aparte groep zitten.
(Zie ook Delange, 2008.) Opvallend gedrag, tekenen van zich niet prettig voelen, dreigende achterstanden
moeten worden gesignaleerd. Daarbij is essentieel dat de pedagogisch medewerkers hun grenzen bewaken
in wat zij aankunnen. Als zij de nodige zorg niet (meer) kunnen, willen of mogen geven, moeten zij en hun
leidinggevenden, in samenspraak met de ouders, verdere hulp zoeken. Soms is die te vinden binnen de
zorgstructuur van de eigen organisatie, en soms moet worden doorverwezen naar hulp vanuit een
geëigende instantie, zoals een Centrum voor Jeugd en Gezin, een Zorg Advies Team, een medisch
kinderdagverblijf, of Bureau Jeugdzorg.
Een laatste publicatie die we hier bespreken is die van Van den Berg en Rodenburg (2010): 'Kinderopvang,
schakel in de jeugdketen'. De auteurs beschrijven de ervaringen van acht kinderopvangorganisaties in
Noord Nederland die 'koploper' waren in hun rol van partner in de jeugdketen. Het ging hier om het
22 Een uitgave van JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding