[PDF] De arbeidsmarkt van de zorgsector: data en modellen

krappe budgetbeleid eind jaren negentig weer losgelaten. Het loongat tussen de zorgsector en de
rest van Nederland is in die periode weer gedicht.
6.2 Arbeidsomstandigheden
De arbeidsomstandigheden vormen het werkklimaat waarbinnen de werkende zijn functie
uitoefent. Het gaat daarbij om de mate van autonomie en zelfstandigheid, werkdruk en -
belasting, werkbegeleiding en -organisatie, loopbaan- en scholingsmogelijkheden.
CBS (enquête beroepsbevolking) en de OSA (arbeidsaanbod monitor) verzamelen en publiceren
informatie over arbeidsomstandigheden van werkenden. Tabel 6.1 laat zien dat vooral de
arbeidsomstandigheden een reden zijn om van baan te veranderen.
Lichamelijke belasting
De fysieke belasting in de zorgsector is even groot als in de bouw en de landbouw. Ongeveer
55% van het werk is lichamelijk zwaar. Voor de zieken- en bejaardenverzorgende is dat zelfs
70% van alle werkzaamheden. Lichamelijke belasting is dan ook vaak een reden om een baan te
zoeken in een andere sector. Binnen de sector is voor veel zorgberoepen meestal geen minder
fysiek belastend werk te vinden. De lichamelijke belasting op het werk doet nogal wat
werkenden besluiten helemaal te stoppen met werken. Vele anderen komen vanwege de zware
lichamelijke belasting in de ziektewet terecht, en ten slotte in de WAO.
Psychische belasting
De werkdruk in de zorg- en welzijnssector is eveneens het hoogste van alle sectoren. Ongeveer
35% van de werkenden heeft een hoge werkbelasting. Dat is 10% meer dan in de industrie, 15%
meer dan in de handel, en 20% meer dan in de landbouw. In de landbouw is het werktempo wel
hoog maar de werkdruk erg laag omdat de tijdsdruk gering is. Een belangrijke verklarende
factor bij het ontstaan van werkdruk is de mate van autonomie ofwel de vrijheid om het werk
zelf in te delen. Figuur 6.2 toont de relatie tussen autonomie op het werk en het burn-out
percentage voor de verschillende beroepen in de zorgsector. Er bestaat een negatief lineair
verband tussen beiden. De hoge werkdruk is de oorzaak van ongeveer 30% van alle
ziekmeldingen in de sector.
Overige factoren
Het blijkt uit tabel 6.1 dat gebrek aan ontplooiing, perspectief, variatie en voldoening de
belangrijkste motieven zijn op van baan te wisselen. Er is helaas weinig kwantitatieve
informatie om die gebreken te meten. Zorginstellingen besteden via scholingsmogelijkheden
veel aandacht aan de ontplooiingsmogelijkheden van personeel. Het cursus deelname
percentage van werknemers is 10% hoger dan in de totale economie (Allaart, 2001). Bijna 80%
34