buradan - Yangın
buradan - Yangın
buradan - Yangın
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
azında yapılan örnek çalışmaların genelleştirilerek farklı<br />
uygulamalarda kullanılması da mümkün olmaktadır [3];<br />
Hükümsel kurallara ait mevzuat “bunu yap, şu şekilde yap” şeklinde<br />
bir anlatıma sahiptir. Performans esaslı mevzuat ise, performans<br />
gereksinimlerine uygunluğu sağlayan herhangi bir çözüme izin<br />
vermektedir. Hükümsel bina kodları “bina nasıl yapılır” ile ilgili iken<br />
aynı durumda performans esaslı kodlar “bina nasıl davranır” ile<br />
ilgilidir [4]. Başka bir deyişle performans esaslı yaklaşımda; yangın<br />
performansının ve güvenliğinin sağlandığını kanıtlayan yenilikçi<br />
her tasarıma izin verilmektedir. Bu şekilde; istenen çözüme uygun<br />
malzeme kullanımı ile mekânın uygun maliyette tasarımı da<br />
mümkün olmaktadır [5].<br />
Uluslararası platformda performans esaslı bina yönetmeliklerinin<br />
geliştirilmesi geniş destek görmekte ve bu konuda çalışmalar<br />
yapılmaktadır. Pek çok ülke, performans esaslı yönetmeliklerini<br />
kendi bina kodlarının içerisinde farklı biçimlerde uygulamaktadır.<br />
Uygulamaya yönelik bu yaklaşımların çoğunun kesin sınırları<br />
bulunmamakta ve yönetmeliğin hükümsel (kuralcı) kısımlarıyla<br />
karışmaktadır [6].<br />
Performans esaslı bina kodlarına göre yapısal yangına direnç<br />
tasarımının 3 temel adımı vardır. Bunlar [7];<br />
w <strong>Yangın</strong> eğrisinin belirlenmesi,<br />
w Yapı elemanının sıcaklığının tahmini,<br />
w Yapı elemanının direncinin hesaplanmasıdır.<br />
<strong>Yangın</strong> eğrisi, ortaya konan yangın modeline göre belirlenmektedir.<br />
Bir yangın modeli, kompartımandaki yangın durumunun sayısal<br />
simülasyonudur ve tasarıma ait parametreler üzerinden bilgi<br />
verebilmektedir. Yaygın kullanılan modeller; ampirik modeller,<br />
zon modelleri ve akışkanlar dinamiği hesap (CFD) analizlerini<br />
içermektedir. ISO 834 gibi standart yangın eğrileri kompartımandaki<br />
doğal yangın koşullarını temsil etmemekte, bir kriter olarak yapısal<br />
tekil elemanların yangına direnç kapasitelerinin belirlenmesinde<br />
kullanılmaktadır. Basitleştirilmiş kodlarda çoğunlukla, yanma<br />
periyodu süresince sabit sıcaklığa sahip yangınları kabul eden<br />
yöntemlerin kullanıldığı görülmektedir. Yanma süresi periyodu ve<br />
en yüksek sıcaklığın hesaplanmasında yangın çıkan kompartımana<br />
ait yangın yükü, açıklık faktörü, açıklık yüksekliği vb. faktörler<br />
dikkate alınmaktadır [8].<br />
Yapı elemanlarının yangın boyunca göstermiş olduğu sıcaklık<br />
değişimi deneysel ve analitik yöntemler ile belirlenebilmektedir.<br />
Analitik yöntemlerde, yangın ve yapı elemanı arasındaki ısı transferi<br />
işlemi net ışınım yükü, konvektif ısı akışı ve malzemede iletilen<br />
ısının oranı arasındaki denge ile tanımlanabilmektedir. Bu bağlamda<br />
basitleştirilmiş ve gelişmiş hesaplama modelleri olmak üzere iki<br />
farklı seviyede hesaplama modelleri bulunmaktadır. Isı transfer<br />
analizinden elde edilen sıcaklık gradyanı altındaki yapı elemanının<br />
direnci çeşitli yapısal modellerle hesaplanabilmektedir [8].<br />
2. Ülke Mevzuatları<br />
2.1. Türkiye<br />
Ülkemiz yıllar boyunca tüm binaları kapsayan bir yangın<br />
yönetmeliğine sahip olmamıştır. <strong>Yangın</strong> yönetmeliği ile ilgili ilk<br />
taslak, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde 1989 yılında hazırlandıktan<br />
sonra İstanbul İtfaiye Müdürlüğünce genişletilmiş ve 1992 yılında<br />
BİLDİRİLER KİTABI TÜYAK<br />
PROCEEDINGS BOOK 2009<br />
“İstanbul Belediyesi <strong>Yangın</strong>dan Korunma Yönetmeliği” olarak<br />
yayımlanmıştır. Bu yönetmeliğin sadece İstanbul için geçerli olması<br />
ve İstanbul Belediyesi tarafından yürürlüğe konulması, uygulama<br />
alanını sınırlı tutmuştur. Ancak bu yönetmelik bir başlangıç<br />
olmuş, benzeri yönetmelik çalışmaları İzmir, Mersin; Antalya ve<br />
Bursa Belediyeleri tarafından başlatılmıştır. Büyükşehirlerin farklı<br />
yönetmelikler çıkarması karmaşayı başlatmış ve Büyükşehir<br />
sınırlarının dışında kalan bölgelerde hiç bir yangın güvenlik önlemi<br />
alınmamıştır. Bu eksiklikleri gidermek, belediyeler arasındaki farklı<br />
uygulamaları önlemek, tasarımcıları ve uygulamacıları yönlendirmek<br />
için 2002 yılında Bakanlar Kurulu tarafından “Binaların <strong>Yangın</strong>dan<br />
Korunması Hakkındaki Yönetmelik (BYKHY)” çıkarılmıştır.<br />
Yayınlanan bu ilk yönetmeliğin uygulanmasında karşılaşılan<br />
problemlerin azaltılması için 2003 yılında başlatılan çalışmalar<br />
tamamlanmış, yeni yönetmelik 2007 yılında yayımlanmıştır [9].<br />
2007 mevzuatında [10], ilk yönetmelikte ortaya konulan DIN<br />
normlarına dayalı yapısal yangına direnç düzenlemeleri tamamen<br />
terk edilerek EN 13501-2 [11] standardında yer alan Avrupa<br />
Sınıflandırmasına uygun bir düzenlemeye geçilmiştir. Yeni<br />
düzenlemede; İngiliz mevzuatında ortaya konulan yaklaşım<br />
kullanılmıştır. Bunun için İngilizlerin yapı elemanlarının yangına<br />
direnç sınıflarını belirlemede kullandıkları tablolar, ülkemiz yapı<br />
koşullarına adapte edilmiştir. Tablolar adapte edilirken yangına<br />
direnç sınıfları ve sürelerinde herhangi bir değişikliğe gidilmemiştir.<br />
Yeni düzenlemeye göre; binaların ve yapı elemanların yangına<br />
direnç süreleri BYKHY’te yer alan EK-3/C (Bkz. Tablo 1) ve EK-<br />
3/B (Bkz. Tablo 2) tablolarından belirlenmektedir. Bu iki aşamalı<br />
bir süreç olup ilk aşamada binanın yangına direnç süresi, ikinci<br />
aşamada ise söz konusu binayı oluşturan yapı elemanlarının<br />
yangına direnç performans gereksinimleri belirlenmektedir.<br />
<strong>Yangın</strong> direnci, bir binanın yangın boyunca ayakta kalması<br />
için gerekli olan süre olup, kullanım sınıfı, bina yüksekliği ve<br />
yağmurlama sistemi özelliklerine bağlı olarak Tablo 1’e göre<br />
belirlenmektedir. <strong>Yangın</strong>a direnç süresi aynı zamanda binanın<br />
kullanıcılar tarafından boşaltılabilmesi ve itfaiye ve kurtarma<br />
ekiplerinin yangına müdahale edebilmesi için sağlanmış güvenli<br />
kaçış zamanı olarak da kabul edilebilmektedir.<br />
Binayı oluşturan yapı elemanlarının <strong>Yangın</strong> boyunca sağlamak<br />
zorunda olduğu performans kriterleri konum ve fonksiyonlarına<br />
bağlı olarak değişmektedir. Tablo 1’e göre belirlenen yangına<br />
direnç süresi boyunca yapı elemanlarının sağlamak zorunda<br />
olduğu yük taşıma kapasitesi (R), bütünlük (E), yalıtım, (I) vb.<br />
şeklindeki yangına direnç performansları Tablo 2’de ortaya<br />
konmaktadır. Tablo 1’de belirlenen yangına direnç süresi, Tablo<br />
2’de yapı elemanlarının yangına direnç performans sınıflarına<br />
dönüştürülmektedir. Örnek olarak; bina yüksekliği 27 metre olan<br />
ve yağmurlama sistemi bulunan bir otelin (konaklama amaçlı bina)<br />
Tablo 1’e göre 60 dakika yangına direnç göstermesi gerekmektedir.<br />
Söz konusu otelde kullanılacak döşeme elemanının yangına direnç<br />
sınıfı; Tablo 2’ye göre en az REI 60 olmak zorundadır.<br />
Yönetmelik revizyonu için temel alınan İngiliz mevzuatında, yapı<br />
elemanlarının yangına direnç sınıflarının belirlenmesinde test<br />
yöntemi de kullanılabilmektedir. BYKHY’de, yangına direncin testle<br />
belirlenmesi durumunda test sırasında yapı elemanının yangına<br />
TÜYAK 2009<br />
3
Change language