buradan - Yangın
buradan - Yangın
buradan - Yangın
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
potansiyelin gerçekleşebilmesi için gerekli olan şartlar aşağıdaki<br />
gibidir:<br />
w Gaz ve sıvı buharı hava içinde alt yanma / patlama sınırı ile üst<br />
yanma/patlama sınırları arasında olmalıdır..<br />
w Kıvılcım sıvı buharı ve gazları parlama noktası’nın üzerine kadar<br />
çıkarabilmelidir.<br />
w Kıvılcım endüşük (minimum) tutuşma enerjisi’nin üzerinde bir<br />
enerjiye sahip olmalıdır.<br />
w Ortam havasındaki oksijen seviyesi genel bir kabul olarak %<br />
16’nın üzerinde olmalıdır.<br />
I.5. Statik Elektrik Tehlikeleri Nasıl Giderilir ?<br />
Tehlikelerin giderilmesi için önce tespit edilebilmeleri gerekmektedir.<br />
Bu amaçla izlenecek yol aşağıdaki gibi olmalıdır:<br />
w Yanıcı/patlayıcı ortamların tanımlanması<br />
w Yüklenmenin oluşabileceği yer ve durumların tanımlanması<br />
w Yüklerin birikebileceği yer ve durumların tanımlanması<br />
w Kıvılcım risklerinin tespit edilmesi<br />
w Enerji düzeyinin tanımlanması<br />
Tehlikelerin tespit edilmesinden sonra giderilmesine yönelik olarak<br />
uygulanan yöntemler de aşağıdaki gibidir:<br />
w Metallerin topraklanması<br />
w İnsanların kontrol edilmesi<br />
w Eşpotansiyel uygulaması (bonding)<br />
w Ortam havasının nemlendirilmesi<br />
w Ortam havasının etkisizleştirilmesi (inertleştirilmesi)<br />
I.6. İlgili Standartlar Nelerdir?<br />
Tablo 1. Statik Elektrik Risklerinin Yönetimiyle<br />
İlgili Standartlar<br />
ANSI Z41 SD Type II<br />
API RP2003<br />
ATEX 137<br />
ATEX 95<br />
BS 5958:1<br />
Teknik Standartlar<br />
USA Standard for Industrial Safety Footwear<br />
incorporating Static Diissipative Properties.<br />
American Petroleum Institute: Protection<br />
Against Ignitions Arising out of Static, Lighting,<br />
and Stray Current.<br />
European Directive covering work places with<br />
Potentially Explosive Atmospheres.<br />
European Directive covering equipment used in<br />
potentially explosive atmospheres.<br />
British Standard Code of practice for control of<br />
undesirable static electricity.<br />
BS 5958:2 Recommaditions for particular industrial situations<br />
CLC/TR 50404<br />
EN345<br />
TS EN ISO 20345<br />
NFPA 77<br />
TS 9037 EN 26184 - 1<br />
TS EN 13821<br />
Cenelec Code of practice for the avoidance of<br />
hazards due to static electricity.<br />
European footwear Standard incorporating<br />
details of anti-static footwear.<br />
Kişisel Koruyucu Donanımlar – Emniyet<br />
Giyecekleri<br />
Recommended practice on Static Electricity, published<br />
by National Fire Protection Association.<br />
Patlamaya karşı koruma sistemleri kısım 1: Havada<br />
yanıcı tozların patlama indislerinin tayini<br />
Potansiyel patlayıcı ortamlar – Patlamanın önlenmesi<br />
ve korunma – Toz/hava karışımlarının<br />
en düşük tutuşma enerjisinin tayini<br />
BİLDİRİLER KİTABI<br />
PROCEEDINGS BOOK<br />
II. Elektrik Alan Ölçümü Üzerinden Potansiyel Kıvılcım<br />
Enerjisinin Hesaplanması<br />
II.1. Elektrik Alan Ölçümünün Gerekliliği<br />
Malzemelerin; taşınma, sürtünme, akış, tahliye gibi etkiler ile<br />
etraflarında meydana getirdikleri elektrik alan değerinde değişimler<br />
olur. Bu değişimler ise malzemeler arasında bir potansiyel fark<br />
meydana gelmesine yol açar. Bunun sonucunda ise “kıvılcım<br />
(ark)” meydana gelebilir. Kıvılcım da ortamda bulunan ve yanıcılık<br />
yeteneğine sahip maddenin (yanma koşullarını sağlaması<br />
durumunda) tutuşmasını sağlar. Bu nedenle de tüm işlem<br />
basamaklarında, maddelerin ve veya nesnelerin etrafındaki elektrik<br />
alan değerini ölçerek elde edilen sonuçların dönüştürülmesi ile risk<br />
yaratan alanlar tespit edilmelidir.<br />
II.2. Ölçüm Büyüklüğü ve Metodu<br />
Elektrik alanının ölçümü için kolaylıkla bulunan ve elde taşınabilen<br />
(portatif) cihazların kullanılması tavsiye edilmektedir. Bu cihazlar kV<br />
cinsinden, nesnelerin etrafındaki pozitif ve negatif yük değerlerini<br />
kolaylıkla ölçebilmektedir.<br />
Kullanılan cihaz ölçüm yapılacak nesneye yaklaşık 10 cm mesafede<br />
tutularak elde edilen değerin kayıt edilmesi ve sonrasında anlamlı<br />
bir değere dönüştürülmesi gerekmektedir.<br />
II.3. Potansiyel Kıvılcım Enerjisinin Hesaplanması<br />
BS 5958:1‘e göre bir ortamda meydana gelen kıvılcımın içerdiği<br />
enerjinin hesaplanması aşağıdaki formül ile gerçekleştirlmektedir;<br />
Ue =<br />
CV²<br />
... (mj)<br />
2<br />
U : Kıvılcımın enerjisi (mJ)<br />
e<br />
C : Kıvılcımı meydana getiren sistemin kondansatör değeri (pF)<br />
V : Kıvılcımı meydana getiren sistemin gerilim değeri (V)<br />
c sabiti için iki farklı değer kullanılmaktadır:<br />
w İnsan ile gerçekleştirilen işlemlerde c: 100 pF<br />
w Makine veya cihaz ile gerçekleştirilen işlemlerde c: 200 pF<br />
II.4. Potansiyel Kıvılcım Enerjisinin Literatür Değerleri İle<br />
Karşılaştırılması<br />
Nesne veya madde üzerindeki elektriksel alanın yük değerinin<br />
ölçülmesi ve burada oluşabilecek kıvılcımın potansiyel enerjisinin<br />
hesaplanması ile çalışma sürecinin önemli bir bölümü tamamlanmış<br />
olacaktır. Şimdi elde edilen değerlerin, ortamda bulunan maddelerin<br />
(gaz, sıvı, toz) Endüşük Tutuşma Enerjisi- ETE (MIE : Minimum<br />
Ignition Energy) değerleri ile karşılaştırılması gerekecektir. Herhangi<br />
bir yanma veya patlamanın olabilmesi için Ue > ETE olmalıdır.<br />
Aşağıdaki tabloda bazı maddelerin ETE değerleri yer almaktadır.<br />
Tablo 2. Bazı maddelerin ETE değerleri<br />
Madde ETE (mJ) Madde ETE (mJ)<br />
Alkanlar 0,28 Alüminyum 10<br />
Aromatikler 0,2 Kömür (%37 nemli) 60<br />
Hidrokarbonlar 0,3 Magnezyum 20<br />
Alkoller 0,14 Polistren 15<br />
Aseton 1,15<br />
TÜYAK 2009<br />
3<br />
TÜYAK<br />
2009
Change language