buradan - Yangın

TÜYAK BİLDİRİLER KİTABI
2009 PROCEEDINGS BOOK
kültürel durumun, grup içi davranışlarında birincil rol oynadığı
saptanmıştır. Yine aynı çalışmalara bakıldığında; erkeklerin
yangınla mücadelede daha etkin davrandıkları, bayanların ise
tehlikeye karşı diğer insanları uyarmada ve onların binadan
tahliyesine yardım etmede daha etkin oldukları görülmüştür.
2.4. Harekete Geçme
İnsanların binayı tahliye etmeye karar vermesinden başlayıp,
güvenli bir yere ulaşıncaya kadar geçen aşamayı içine almaktadır.
Bu aşamada kaçış uzaklığı ve hareket hızı önemli olup, kaçış
uzaklığı, çıkış seçimine bağlı olarak değişebilmektedir.
İnsanların yangın sırasında hangi çıkışı tercih edeceğini
belirleyen faktörler karmaşıktır. Kullanıcıların yapıyı tanımaları,
çıkışların görülebilmesi ve seçilen çıkış yolunun zorluk derecesi,
çıkış tercihlerini etkilemektedir. Bazı çıkışların çok kullanılması
bazılarının ise hiç kullanılmaması, hatta bir çıkışa ulaşabilmek için
kullanıcıların uzun mesafeler yürümesi, çıkışların rahat görülebilir
şekilde tasarlanarak daha dikkat çekici hale getirilmesiyle
önlenmelidir [1].
Yangının bulunduğu yer, bir yangın çıkışını kullanılamaz hale
getirebilir. Dolayısıyla, insanlar kendilerine en yakın çıkışı seçme
veya yangın çıkışlarını genişliklerine göre tercih etme durumunda
olmayabilirler. Bu nedenle en kötü durumlar için alternatif yangın
çıkışlarının düşünülmesi gerekmektedir [2].
Yangın sırasında kullanıcılar hızlı hareket etmek zorundadırlar.
Ancak her insan aynı hızda hareket edemez. Gençler, yaşlılardan
ve çocuklardan, erkekler, kadınlardan daha hızlıdır. Normal
durumlarda insanlar rahatça yürüyebilir, ancak kalabalık arttıkça
hareket hızı yavaşlar, hatta belli bir noktada durur. Genelde tahliye
sırasında varsayılan ortalama hareket hızı 1,2 m/sn olarak kabul
edilmektedir [2]. Ancak dumanın varlığı, kullanıcının hareket
yeteneği, kullanıcı yoğunluğu, aydınlatma seviyesi, merdiven
tasarımı, koridorların ve kapıların genişliği, yürünen yüzeyin
kalitesi, kullanıcıların tahliye konusunda eğitimli olmaları ve eğitimli
çalışanların tahliye sırasında rehberlik etmeleri, hareket hızını
etkileyen faktörlerdir [1].
İnsanlar düz zemine oranla bir kapıdan geçerken daha yavaştır.
Çünkü kapının çerçevelerine temas etmekten kaçınırlar. Bir
kapının önünde kuyruk oluştuğu zaman insanların kapıdan
geçme süresi, odadaki herhangi bir noktadan kuyruğa katılma
süresinden daha fazladır. Bu durumda kaçış zamanı daha çok
kapılardan geçiş zamanına bağlıdır. İnsanlar merdivende de
düz zeminde olduğundan daha yavaş hareket ederler. Çünkü
doğal tempolarında adım atamamalarının yanında, merdivenin
geometrisi onları kısıtlamaktadır. Ayrıca, düşme riskine karşı
insanlar güvenli adımlarla ilerlemek isterler. Bir diğer faktörde
merdivenden inip çıkmanın yorucu olmasıdır. Bu nedenle, insanlar
enerjilerini korumak için daha yavaş hareket ederler ve dinlenmek
için dururlar. Merdiven boyunca insanların tahliye hızı ortalama 0,5
m/sn olarak kabul edilmektedir [2].
2.5. Çevresel Etki
Yangın durumunda insanlar yangında çıkan duman, kıvılcım,
tahriş edici gaz ve yayılan ısıdan etkilenmektedirler. Hem kalabalık
hem de dumanın tahriş edici özelliği, kullanıcının hareket hızını
belirlemektedir [1].
4
TÜYAK 2009
Yangın sırasında üç durum birbiriyle etkileşim halindedir. Bunlar;
ortam sıcaklığının yükselmesi, zehirli gazlar ve insanların psikolojik
özelliklerdir [4].
Çocuklar ve yaşlı insanlar, yangının etkilerine karşı daha
hassastırlar. Yangında ölümle sonuçlanan kaza istatistiklerine
bakıldığı zaman bu iki yaş grubunun ölüm oranının yüksek
olduğu görülmektedir. İri insanlar, yangın sırasında malzemelerin
çıkardıkları zehirli etkilere karşı daha dayanıklıdırlar. Bununla
beraber iri vücut yapısı, fiziksel kondisyon yetersizliğinden dolayı
olumsuz bir etken de olabilmektedir [4].
Duman, görüşü azaltması, korkuya neden olması, solunması
ile tahriş edici ve zehirli olması gibi özellikleriyle birçok olumsuz
etkiye sahiptir. Yangınlarda ölümlerin önemli bir bölümü dumanın
solunması sonucunda gerçekleşmektedir. Duman içindeki toksik
ürünler insanlarda ölümlere varan sonuçlara neden olmaktadır.
Duman faktörü açısından; yangında insanların kaçışı için iki
varsayım söz konusudur. Birincisi; insanların dumanda hareket
edip edemeyecekleri, hareket edebilmeleri halinde ise kaçmak
için bir yol bulup bulamayacaklarıdır. Çünkü genellikle, dumanda
hareketin durduğu varsayılmaktadır. İkincisi ise; hareket hızının
düştüğü, görüş mesafesi azaldıkça insanların daha yavaş hareket
etmeleridir [2]. Dolayısıyla insanların tahliyesini kolaylaştırmak için
kaçış yollarında duman çıkartmayan malzemelerin kullanılması
gerekmektedir.
3.Örnekler ve Yangın Sırasında İnsan Davranışlarının
Analizi
3.1. Dünya Ticaret Merkezinden Tahliye
11 Eylül 2001 sabah saat 8.46’da Dünya Ticaret Merkezi 1 (DTM
1) binasına Boeing 767- 200 EUR tipi uçağın çarpmasıyla başlayan
saldırı, saat 9.02’de aynı tip uçağın Dünya Ticaret Merkezi 2
(DTM 2) binasına çarpmasıyla devam etmiştir (Şekil 1). DTM 2,
saldırıdan 56 dakika sonra saat 9.58’de, DTM 1 ise, 102 dakika
sonra saat 10.28’de yıkılmıştır. Bu saldırıda birçok insan hayatını
kaybetmiş, birçok insan da yaralanmıştır. Saldırı sırasında DTM
1 ve DTM 2’de bulunan insan sayısı tam olarak bilinmemektedir
[5]. Çizelge 4’de 11 Eylül 2001 günü DTM 1 ve DTM 2’de bulunan
tahmini insan sayıları görülmektedir.
Şekil 1. Olayın meydana gelişi [5]