tc süleyman demđrel ünđversđtesđ sosyal bđlđmler enstđtüsü ...

4
fakat toplumu oluşturan bireylere tüketici sıfatıyla gereksinim vardır. Bireylerin
tüketici hale getirilmesi için ürün ve hizmet satın alma, kullanma ve harcama
yapmaya olumlu anlamlar yüklenmiş ve tüketimin bireyin yaşamındaki anlamı ve
önemi değişmiştir. 2 Bu bağlamda günümüz tüketim olgusuna bu noktadan
yaklaşarak değişen anlamını, tüketime sevk eden güdüleri, arzu, istek ve hazzın
tüketimi nasıl yönlendirdiğini, gereksinimlerin tüketimden ayrılışını ve tüketim
tarzlarını inceleyeceğiz.
1.1.1. Tüketim Olgusu
Bir malın üretim ve değiş-tokuş sürecini izleyen tüketim, ekonomik
faaliyetlerin nihai amacıdır. Tüketim olgusu gelirin harcanması, piyasadan belli
malların satın alınması ve ev halkının mallardan yararlanması olarak üç farklı
anlamda kullanılabilir. Tüketimin farklı anlamlarda kullanılması tüketim eyleminin
karmaşık bir süreç olduğunu ortaya koyar. Genel olarak tüketim ekonomik mallardan
özel fayda elde etmeye yönelik davranışlar olarak tanımlanır. Tüketim satın alma
kararı sonucu oluşan bir süreç ve bireysel bir davranıştır. 3
Karl Marx 18.yy da, kapitalist sistemin ilk dönemlerinde üretim ve üretim
araçlarının sahipliğinin kapitalistlerin elinde olmasıyla işçilerin kontrol altında
tutulduğu ve sömürüldüğü fikrini ortaya atmıştır. Karl Marx tüketimi geçim için
tüketim ve lüks tüketim olarak ayırmıştır. Hayatı devam ettirmek için zorunlu olan
maddeler örneğin gıda maddeleri geçim için tüketim araçları, lüks otomobil ise lüks
tüketim araçlarıdır. George Ritzer, Karl Marx’ın üretim araçları kuramından yola
çıkarak tüketim araçlarının, insanların mal ve hizmet edinebilmelerini ve insanların
tüketiciler olarak denetim altında tutularak sömürülmelerini sağladığını ileri
sürmektedir. 4
2 ZORLU, Abdülkadir, Tüketim Sosyolojisi: Modern Tüketim Tarihinden Tüketim
Araştırmalarına, ,Glocal Yayınları, Ankara, 2003, s.12-19.
3 ERKAN, Hüsnü, Ekonomi Sosyolojisi,Barış yayınları Fakülte Kitabevi,5. Baskı, Đzmir , 2004, s.
159.
4 RĐTZER, George, Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek, Ayrıntı Yayınları, Đstanbul, 2000, s. 81-
83.