tc süleyman demđrel ünđversđtesđ sosyal bđlđmler enstđtüsü ...

11
de acı bir yabancılaşmaya; hem içermeye hem dışlamaya hizmet etmektedir. Bir kişi
bir elbise alıp giydiğinde bu maldan yalnızca ısınma gereksinimini karşılamak gibi
maddi bir yarar sağlamaz, aynı zamanda bu malın kişinin beğenisini ve toplumdaki
konumunu ortaya koyduğu, başkalarına toplumdaki varlığıyla ilgili bir mesaj iletmek
gibi sembolik bir yararı da vardır. Bu açıdan, gerçekte benzerlerinden hiç bir farkı
olmayan belli bir marka sahibi tüketim malı diğerlerine tercih edilmektedir. 20 Max
Weber sosyal statü kavramını geliştirerek toplumdaki farklı tercihlerin nedenini
ortaya koymuştur. Sosyal statüyle, belli bir çevreye sahip olmak isteyen herkesin
belirli bir hayat tarzına sahip olması beklenir. Belirli bir hayat tarzının oluşturulması
için özel giysilerin giyilmesi, başkaları için tabu olan özel yemeklerin yenmesi, sanat
etkinliklerinde bulunma gibi tüketim biçimlerinin gerçekleştirilmesi gerekir. Sosyal
statü gruplarının devam ettirilmesi ve korunması için bu gruplara ait farklı tüketim
kalıpları oluşmuştur. Sosyologlar bu açıdan tüketimi, arz-talep ve üretime bağlı,
ekonomik bir hareket olmaktan çok sosyal bir olgu olarak ele almışlardır. 21
1.1.1.1.2. Arzu ve Gereksinimler
Gereksinimler mantıklı araçsal süreçler vasıtasıyla ertelenebilir, kontrol
edilebilir, inkar edilebilir, planlanır, tatmin edilir, yerine getirilir, derecelendirilir.
Arzular, boyun eğdirici; pes ettiğimiz şey; bizi kontrol altına alan şey ve
düşüncelerimize, hareketlerimize, duygularımıza tamamen hükmedendir. Arzular
uyarır, ele geçirir, hoş bir heyecan verir ve tahrik eder. Arzularımızla savaşırız,
direniriz, mücadele ederiz ya da yenilir, teslim olur, müptela oluruz, hırs potansiyelli
tüketiciler arzuları tarafından tüketilirler. Gereksinimler ve arzular arasındaki fark
şiddetleri ve duygululukları kadar basit değildir. Gereksinimler içten içe meydana
geldiği, arzular ise haricen meydana geldiği anlaşılmaktadır. Gereksinimler iter,
arzular ise çeker. Gereksinimler davranışlara akılcıl bir açıklama getirir, arzular
açıklama yapmaz. Bolluk kültüründe bir şeye gerçekten gereksinimimiz olup
olmadığını tartışıyoruz ama arzuladığımız şeylere gelince onun şüphesiz cazibesini
hissediyoruz. 22 Gereksinimler genellikle arzularla zıt karakterlidir. Gereksinimler
20 BUĞRA, a.g.e., s. 40.
21 WEBER, Max, Sosyoloji Yazıları,Đletişim Yayınları,1998, s. 278-283.
22 RATNESHWAR,S., The Why of Consumption: Contemporary Perspectives on Consumer
Motives, Goals and Desires, Routledge, London, 2000, s. 99.