tc süleyman demđrel ünđversđtesđ sosyal bđlđmler enstđtüsü ...

5
17.yy’da Max Weber, Protestan ahlakın günümüz tüketim modellerinin
oluşmasına ve kapitalist sistemin gelişmesine önemli katkıda bulunduğunu iddia
etmiştir. Püritanizm de denilen Protestan ahlak, düzenli yaşama ilkelerine sahip,
inançlı (ekonomik hayatta ancak inançlı kişilere güvenilebilir), orta sınıf bireylerden
oluşmaktadır ve bu bireyler dini inançlarının tesiriyle “çalışmak Tanrı’nın şanını
yüceltmek için bir fazilettir” görüşünden yola çıkarak ekonomik yani dünyevi
başarılarda kurtuluş görürler sonuç olarak kurtuluşu temin etmek için mesleklerinde
aralıksız çalışmışlardır. Akılcı, sürekli, düzenli çalışma Tanrı‘nın emrine boyun
eğmek olarak kabul edilmiştir. Bir Püriten düşünür Benjamin Franklin’in şu sözleri “
Unutma ki vakit nakittir…kredi paradır...paranın doğurgan tabiatı vardır…iyi bir
ödeyici herkesin cüzdanın efendisidir.” Püritenlerin ahlak yaklaşımlarının amacının
yararlılık olduğunu ortaya koyar. Püritenler başarılı ekonomik faaliyetleri ve geliri,
arzulanan dini faaliyet olarak görmüş ve çok çalışıp sermaye biriktirmişlerdir.
Đnandıkları dini kriterler tarafından nefsin arzularına yenilmemeyi, gereksiz lüks
harcamalardan kaçınmaları öğütlenen Püritenler bedensel zevklerden uzak duran bir
ekonomik sistem yaratmışlardır. Çok çalışarak ve gereksiz harcama yapmayarak
biriktirilen sermaye atıl bırakılmamış yeniden yatırıma dönüştürülmüştür bu da bu
günkü refah düzeyinin, üretim ve tüketim yapısının temellerinin atılmasını sağlaması
açışından önemli bir yer tutmaktadır. 5
Tüketimi, belirli gereksinim tatmin etmek için bir ürün ya da hizmeti edinme,
sahiplenme, kullanma ya da yok etmek şeklinde tanımlayabiliriz. Tüketim hakkında
farklı görüşler ve düşünceler mevcuttur. Tüketim günümüz dünyasının ideolojisidir
ve temelinde daha fazla üretim daha fazla tüketim sonucunda daha fazla refah
görüşünde olanlar olduğu gibi tüketimi insan özgürlüğünü kısıtlayan, insanı
başkalarına bağımlı hale getiren, insanın yabancılaşmasındaki önemli bir etken
olarak gören düşünceler de vardır. 6
Modern yaklaşımda iktisatçılar tüketimin gereksinim karşılamak, fayda elde
etmek amacında olduğunu düşünmelerine rağmen Jean Baudrillard bunun tersine
tüketimi faydalılığı ortadan kaldırmak için herhangi bir mala duyulan istek olarak
5 TORUN, Đshak, Max Weber’de, Đktisadi Gelişme Düşüncesi, Okumuş Adam Yayınları, 2003, s.
99-107.
6 ODABAŞI, Yavuz, Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumun Tüketen Topluma Dönüşümü, Sistem
Yayıncılık,1999, s.4.