arveler

116 ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ
ψεις, ας θυμηθούμε μερικές σκηνές από τη ζωή της Κωνσταντινούπολης,
που οι πηγές της εποχής μάς δίνουν απλοϊκά και χωρίς
κανένα είδος κακεντρέχειας: Ο Ισαάκ Άγγελος, γνο^στάς
και για τα ακόλαστα ήθη του, δεν δίστασε να απογυμνώσει τις
εκκλησίες από τους θησαυρούς τους «κακ των θείων αυτά ναών
αποσπών ταις εαυτού τραπέζαις παρεισέφερεν... αυ κατά το
δοκούν μεταβάλλων ετέραις ενήρμοζεν απεριθαμβήτοχ βασιλικαίς
στολαίς» 22 . Οδηγημένος από τη μοναδική απληστία του
«και τας αρχάς παρούβαλλεν εις εξώνησιν ως τας οπώρας οι
αγοραίοι» 23 . Ο αδελφός του, ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ, απαγόρεψε
τη μεταφορά του ξύλου από τα κτήματα του, όπου κυνηγούσε
και που βρίσκονταν κοντά στην Κωνσταντινούπολη,
παρά τις επείγουσες ανάγκες του βυζαντινού στόλου. Ο μέγας
δούκας Στρυφνός, όπως αναφέρει ο Νικήτας Χοχνιάτης «ναι
μην και ο του στόλου δουξ Μιχαήλ Στρυφνός, δεινότατος ων
μη μόνον γόμφους και αγκύρας χρυσίον αλλάξασθαι αλλά και
λαίφεσιν επιθέσθαι και εξαργυρίσαι πρότονα, απαξάπαντος
πλοίου μακρού τα νεοίρια Ρωμαίων εκένωσε». Και συνεχίζει ο
Χωνιάτης ότι αντί να ετοιμάσει την άμυνα της πόλης προτίμησε
«νυν δε εις επιδείπνιον είχε γέλωτα την του Λατινικού στόλου
απόπλοιαν ται ojg μύθον απέλυε τα τοις ωσίν έναυλα δεινά
και προ ομμάτων πολλοίς κείμενα» 24 . Έτσι οι Βυζαντινοί δεν
μπόρεσαν τελικά να αντιτάξουν παρά «τα των σκαφιδίων υπόσαθρά
τε και θριπηδέστατα μόλις ες είκοσιν αριθμούμενα» 25 .
Ας σημειώσουμε, ωστόσο, ότι λίγο προηγουμένως ο αυτοκράτορας
είχε εξοπλίσει πλοία, που τα έστειλε να ακολουθήσουν
και να απογυμνώσουν τα εμπορικά πλοία που έπλεαν στον Εύξεινο
Πόντο και να φέρουν το πολύτιμο φορτίο τους στο παλάτι
26 . Μήπως πρέπει να εκπλαγούμε γιατί δεν υπήρξε κανένα
μεγάλο στρατιωτικό γεγονός που να δείχνει την άμυνα της πόλης,
που τη φύλαγαν ξένοι στρατιώτες, οι Βάραγγοι; Ο τελευ-
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 117
ταίος αυτοκράτορας προσπάθησε να φύγει ντροπιασμένα παίρνοντας
μαζί του τον αυτοκρατορικό θησαυρό, ενώ ο όχλος της
Κωνσταντινούπολης διέπρεπε στο εμπόριο ιερών αντικειμένων,
που είχαν αρπάξει από τις εκκλησίες οι Λατίνοι. Οι στρατιώτες
της Δύσης «ηύχοντο τάχιον κρατήσαι Γραικών», λέει ο
Νικήτας, «ως αγεννών τα ες πόλεμον και περισπουδαζόντο;>ν
τας ανδραποδώδεις χλιδάς» 27 . Και συνεχίζει: «...ήδεσαν γαρ
εκ μακρού την των Ρωμαίων οι αφ' εσπέρας αρχήν ες μηδέν
έτερον περιστάσαν ή κραιπάλην και μέθην και την Βυζαντίδα
Σύβαριν ατεχνώς την υμνουμένην επί τρυφή» 28 .
Διαβάζοντας αυτές τις περιγραφές του Νικήτα Χοτνιάτη,
που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας στα γεγονότα, που δεινοπάθησε
από τη λεηλασία της πόλης από τους Λατίνους και ήταν
ένας από τους ανώτερους αξιωματούχους της Αυτοκρατορίας,
πολύ κοντά στους διαδοχικούς αυτοκράτορες της εποχής, βρίσκουμε
τις έξαλλες λοιδορίες TOJV Δυτικών μοναχών εναντίον
του τόπου της απώλειας που ήταν γι' αυτούς η Κωνσταντινούπολη,
κατώτερες από την πραγματικότητα, όπως την είχαν περιγράψει
οι καλύτεροι και πιο αυθεντικοί αντιπρόσωποι του
βυζαντινού κόσμου. Αξίζει να υπογραμμιστεί το γεγονός, γιατί
εξηγεί τη συμπεριφορά των σταυροφόρων, που μόλις μπήκαν
στην Κωνσταντινούπολη επιδόθηκαν, όπως ξέρουμε, σε μια
φοβερή λεηλασία. 29 Και προπαντός γιατί φωτίζει τη συμπεριφορά
των επαρχιακών μπροστά «στο βιασμό και την καταστροφή
της βασιλίδος πόλεως». Ο Νικήτας Χοανιάτης μας περιγράφει,
άθελα του, την αντίδραση των γύρω από την Κωνσταντινούπολη
πληθυσμών, μπροστά στα ατυχήματα των κατοίκων
της ως εξής: «Κενώσαντες [την πόλη] πορευόμενοι
εμπορευόμεθα... οι δ' αγροίκοι και αγελαίοι επεκερτόμουν
μάλλον τοις εκ Βυζαντίου ημίν, και την εν πτώχεια και γυμνότητι
κακουχίαν ισοπολιτείαν αφρόνοος ωνόμαζον, ου τοις των