arveler

126 ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ
ιερό της χριστιανοσύνης, ήταν ο μόνος εχθρός που έπρεπε να
πολεμήσουν και να νικήσουν για να σο5σουν το έθνος και την
πίστη. Το πάθος για την ορθοδοξία και για την Κωνσταντινούπολη
θα εμψυχώσει τον «ιερό πόλεμο» των Ελλήνων, TCOV Βυζαντινών
στο σύνολο τους, όχι εναντίον των απίστων, των Τούρκων,
αλλά εναντίον των χθεσινοόν αδελφών, τοον Λατίνων. Έτσι
εξηγεί κανείς τη στέρεα ριζωμε'νη γνώμη, σύμφωνα με την οποία
τα γεγονότα του 1204 υπήρξαν για τον ελληνικό λαό τόσο αποφασιστικά
όσο κι εκείνα του 1453. Ας προσπαθήσουμε όμοος
να δούμε ποια είναι η σπουδαιότητα και η σημασία της πτώσης
της Κωνσταντινούπολης το 1204 για καθε'να από τα αντίπαλα
στρατόπεδα, για να φωτίσουμε την αμοιβαία στάση που υιοθέτησαν
στη συνε'χεια.
Είναι γεγονός ότι τα στρατεύματα που κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη
το 1204 τα αποτελούσαν πολεμιστές, επιστρατευμένοι
για την τέταρτη σταυροφορία. Είναι επίσης γεγονός
ότι η τέταρτη σταυροφορία τέλειωσε με την άλοοση της Kcovσταντινούπολης
και δεν έφτασε ποτέ στους Άγιους Τόπους.
Διαπιστώνουμε μαζί με τους Βυζαντινούς ότι η έκβαση της τέταρτης
σταυροφορίας αποκάλυψε πλευρές, που ελάχιστα έπειθαν
για τον ιερό πόλεμο της Δύσης. Με άλλα λόγια, διαπιστώνουμε
ότι η τέταρτη σταυροφορία απεικονίζει τέλεια την παρέκκλιση
ή μάλλον την παραμόρφωση της αρχικής ιδέας της
σταυροφορίας 1 . Γιατί αυτοί που πήραν τότε το σταυρό της τέταρτης
σταυροφορίας δεν συνάντησαν ποτέ απίστους. Γιατί
αυτοί που άφησαν την Ιερουσαλήμ στα χέρια των μουσουλμάνων
και προτίμησαν να ασκήσουν τον πολεμικό τους ζήλο εναντίον
των ομόδοξων και να μείνουν στην πόλη του Βοσπόρου
χωρίς καν να επιχειρήσουν το ταξίδι στην Άγια Γη, δεν μπορούσαν
πια να ισχυρισθούν ότι επιτελούν το «σωτηριολογικό»
έργο που είχαν αναλάβει τόσες φορές οι προκάτοχοι τους. Ο
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 127
Ε. Perroy σημειώνει δικαιολογημένα ότι η τέταρτη σταυροφορία
απομακρύνθηκε περισσότερο από κάθε άλλη από το αρχικό
ιδεοίδες 2 . Οι Βυζαντινοί ήταν οι τελευταίοι που εξεπλάγησαν
γι' αυτό.
Ας υπογραμμίσουμε ακόμα μία φορά ότι η δυσπιστία που
έτρεφαν οι Βυζαντινοί απέναντι στη σταυροφορία από την αρχή,
δικαιώθηκε απόλυτα το 1204. Ο μέσος Βυζαντινός διατήρησε
την εικόνα μιας Κωνσταντινούπολης, που καταστράφηκε
και λεηλατήθηκε από τους σταυροφόρους. Θυμήθηκε τότε
τους φόβους που είχαν ήδη αισθανθεί οι προγονοί του μπροστά
στα πλήθη των σταυροφόρων, οι οποίοι είχαν στρατοπεδεύσει
μπροστά στην αυτοκρατορική πόλη κατά τη διάρκεια
της δεύτερης σταυροφορίας, όταν, όπως αναφέρει ο Μιχαήλ ο
Ρήτορας, «τα άοπλα λαϊκά πλήθη της Κωνσταντινούπολης ζούσαν
μέσα στο φόβο και στην αγωνία... όταν η πόλη προσπαθούσε
ν' αποκρούσει τις προτάσεις των ανεπιθύμητων και ενοχλητικών
εραστών της» και όταν «οι οργισμένοι στρατιωτικοί
ζητούσαν από τον αυτοκράτορα (Μανουήλ Κομνηνό) τη διαταγή
να χτυπήσουν και να διαλύσουν αυτό το ανθρώπινο συνονθύλευμα
[των σταυροφόρων] 3 », οι οποίοι όπως το ορίζει
ένας άλλος συγγραφέας της εποχής της δεύτερης σταυροφορίας,
ο Ευστάθιος της Θεσσαλονίκης, «είχαν οδηγηθεί από την απληστία
και είχαν εξαφθεί από το δέλεαρ του κέρδους και δεν
απέβλεπαν στην πραγματικότητα παρά στο να καταλάβουν την
Αυτοκρατορία και κυριευμένοι από την αρπακτική τους επιθυμία
έλπιζαν να βουλιάξουν το μεγάλο πλοίο του σύμπαντος [το
Βυζάντιο] 4 ». Έτσι αυτό που φοβήθηκαν και προφήτεψαν οι
Βυζαντινοί, κατά τη δεύτερη κιόλας σταυροφορία, πραγματοποιήθηκε
κατά την τέταρτη. Για τους Βυζαντινούς η τέταρτη
σταυροφορία δεν ήταν παρά η φυσική συνέπεια του σκοπού,
που επιδίωξαν όλες οι λεγόμενες ιερές επιχειρήσεις της Δύ-