arveler

50 ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ
τις δυνάμεις για να σώσουν το Βυζάντιο από τον αραβικό κίνδυνο.
Όλοι αυτοί έδρασαν χωρίς λιποψυχία και επιτυχημένα,
γι' αυτό που δικαιολογημένα θεοορούσαν εθνική σωτηρία.
Κατά τον ένατο αιώνα, η βυζαντινή εξουσία επιβάλλεται στην
Ανατολή —οι Άραβες δεν θα μπορέσουν ποτέ πια να απειλήσουν
την Κωνσταντινούπολη— και σταθεροποιείται στις βαλκανικές
επαρχίες, σε εκείνες τουλάχιστον που δεν είχαν υποταχτεί
στους Βουλγάρους. Το Βυζαντινό Κράτος κατορθώνει
να ξεπεράσει την αναστάτωση που προκάλεσε η ενοχλητική
εγκατάσταση των σλαβικών φύλων και να επιβάλει εκεί την
επιρροή του 2 .
Νέοι κίνδυνοι εμφανίζονται τοόρα στον ορίζοντα, που απειλούν
τη βυζαντινή Ιταλία και την Ελλάδα, χώρες που παρέμειναν
αποφασιστικά εχθρικές προς την εικονομαχική πολιτική,
της οποίας οι ανατολικής έμπνευσης προσανατολισμοί δεν ανταποκρίνονταν
καθόλου στις διαθέσεις των πληθυσμών τους. Οι
κίνδυνοι προέρχονταν κυρίως από τις κινήσεις των Αράβων
της Αφρικής, που, αφού πάτησαν το πόδι τους στη Σικελία, απειλούσαν
την ιταλική χερσόνησο, και από την πειρατική δράση
των εγκατεστημένων στην Κρήτη Αράβων. Την Κρήτη την είχε
καταλάβει αιφνιδιαστικά μια ομάδα Ισπανών μουσουλμάνων
και τη χρησιμοποιούσε κατόπιν για βάση των επιδρομών της
κατά τοον ελληνικών παράκτιων περιοχών και των ελληνικών
νησιών. Σε αυτή την αναστάτωση που ανησυχούσε ήδη την Αυτοκρατορία,
προστέθηκε η βουλγαρική απειλή, που βάραινε
πάνοο στις επαρχίες των Ρώσων, τα πλοία των οποίων εμφανίστηκαν
μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης το 860 3 .
Ανακεφαλαιώσαμε σύντομα τα γεγονότα που υποχρέωσαν
το Βυζάντιο να μην ασχολείται πια με τα ανατολικά του σύνορα,
όπου βασίλευε ειρήνη, και να στρέψει την προσοχή του
στις δυτικές περιοχές, και ειδικότερα στις ναυτικές χώρες.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 51_
Μια αντίδραση, που καθορίστηκε από το εθνικό συμφέρον,
υπαγόρευσε και πάλι τους προσανατολισμούς της αυτοκρατορικής
πολιτικής και κατά συνέπεια και τις αλλαγές της βυζαντινής
ιδεολογίας. Η Εικονομαχία, που εξέφραζε τους ανατολικούς
πληθυσμούς, εγκαταλείφθηκε αμαχητί. Η Αυτοκρατορία
ασπάζεται τώρα τις επιθυμίες τοον δυτικών πληθυσμών της,
του κόσμου δηλαδή που ήταν βαθιά προσκολλημένος στις ελληνορωμαϊκές
παραδόσεις, ενός κόσμου ασχολούμενου με το
εμπόριο, τη βιομηχανία και τη ναυτιλία. Επρόκειτο, με δυο λόγια,
για τον εικονόδουλο πληθυσμό των ναυτικών περιοχών,
λίκνο της παλιάς πνευματικής αριστοκρατίας, που το Βυζάντιο
είχε προηγουμένως παραμελήσει, υποχρεωμένο από τα γεγονότα
να αναλάβει πριν απ' όλα την άμυνα της ανατολικής του
πατρίδας. Μετά την επιτυχία της επιχείρησης στην Ανατολή, η
Αυτοκρατορία έστρεψε κανονικά την προσοχή της προς τη Δύση
και πολύ φυσιολογικά έκανε τους δικούς της χειρισμούς
στον αγιυνα για τη διατήρηση του Imperium Romamun κάτω
από την εξουσία της, κατά την Πρωτοβυζαντινή Εποχή, όταν η
Κωνσταντινούπολη, κυνηγώντας το όνειρο της μεγάλης ρωμαϊκής
ιδέας, προσπαθούσε να έχει υπό τον έλεγχο της και τη ρωμαϊκή
Δύση και τη ρωμαϊκή Ανατολή.
Πράγματι, όλα δείχνουν ότι κατά την περίοδο που αρχίζει
από τα μέσα του ένατου αιώνα, θα παρακολουθήσουμε την
αναγέννηση της βυζαντινής οικουμενικότητας. Αυτή υπήρξε
αναμφισβήτητα η επιθυμία και το σχέδιο τοον βυζαντινών κυβερνήσεων
και ο πόθος των αυτοκρατόρων της Κωνσταντινούπολης.
Ωστόσο, ας το πούμε αμέσως, η εξέλιξη που είχε στο
μεταξύ πραγματοποιηθεί στον γειτονικό κόσμο δεν επέτρεπε
πια στη χριστιανική Αυτοκρατορία της Ανατολής να πραγματώσει
εύκολα τα μεγαλεπήβολα σχέδια της. Οι βίαιες αντιδράσεις
των άλλων λαών υποχρέωσαν την Κωνσταντινούπολη να