arveler

56 ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ
χειρήσεών τους, πράγμα που θα δικαιολογήσει στο τέλος όλες
τις ενέργειες τους έναντι και εναντίον άλλων χριστιανών και
πολύ περισσότερο εναντίον των απίστοον. Σύμφωνα με αυτό το
κεφάλαιο της «Επαναγωγής», αποστολή του πατριάρχη είναι
κατ' αρχάς να προστατεύει την αγνή και ευσεβή ζοοή εκείνων
που του εμπιστεύτηκε ο Θεός. Να επαναφέρει σε συνέχεια,
όσο του είναι δυνατόν, στην ορθοδοξία και την ένωση με την
Εκκλησία τους αιρετικούς, εκείνους δηλαδή που, σύμφωνα με
τους νόμους και τους κανόνες, είχαν απομακρυνθεί από την
Καθολική Εκκλησία. Να οδηγήσει ακόμα, με το θαυμαστό και
λαμπρό παράδειγμα των πράξεων του, τους απίστους στη «χριστιανική
πίστη». Έχουμε εδώ, κατά τη γνώμη μου, τον προσδιορισμό
μιας στρατευμένης Εκκλησίας που μάχεται για την «ορθή
πίστη». Αυτή η Εκκλησία θα επιδιώξει να επιβάλει την πίστη
αυτή με το αποστολικό της έργο, που εμφανίζει πράγματι αυτή
την εποχή μια χωρίς προηγούμενο ανάπτυξη δ , αλλά επίσης και
με την υποστήριξη που θα δώσει στις επιχειρήσεις του αυτοκράτορα
εναντίον των αιρετικών (απόδειξη αποτελούν οι διώξεις
εναντίον των Παυλικιανών 9 και η εξόντωση τους) και εναντίον
εκείνων, εννοείται, που αποσχίστηκαν από την Καθολική
Εκκλησία (από την οικουμενική, δηλαδή, Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης),
τοιν «σχισματικών» δηλαδή. Τελικά η Εκκλησία
και ο αυτοκράτορας έκριναν αν η συμπεριφορά μιας ομάδας
ατόμων ή και ολόκληρων λαών ήταν ή δεν ήταν συμπεριφορά
αιρετική ή σχισματική. Έτσι η πόρτα ήταν ανοιχτή για όλες
τις αυθαιρεσίες εναντίον των απείθαρχων απέναντι στην Κωνσταντινούπολη
χριστιανών, που ήταν αντίθετοι στην πολιτική
της. Κι όπως θα δούμε δεν έλειψαν τα επιχειρήματα για να δικαιολογήσουν
τους πραγματικούς πολέμους, που διεξάγονταν
τώρα εναντίον χριστιανικών λαοίν και πολύ περισσότερο εναντίον
λαών που είχαν εκχριστιανιστεί από το Βυζάντιο.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 57
Θα κατανοήσουμε έτσι εύκολα την εξέλιξη τοαν σχέσεων
ανάμεσα στο Βυζάντιο και στους γείτονες του, σε όλη τη διάρκεια
του δέκατου και στο μεγαλύτερο μέρος του ενδέκατου αιώνα,
και ιδιαίτερα τη στρατιωτική και διπλωματική δραστηριότητα
που ανέπτυξε η Αυτοκρατορία προς όλες τις κατευθύνσεις
για να εδραιώσει την εξουσία της. Οι αποκαλούμενοι διανοούμενοι
αυτοκράτορες, όπως ο Λέων ΣΤ ο Σοφός ή Φιλόσοφος
και ιδίως ο γιος του ο Κωνσταντίνος Ζ' ο Πορφυρογέννητος,
προσπαθούν στα γραπτά τους να παρουσιάσουν τη βυζαντινή
εξουσία σαν ένα φυσικό και ιστορικό φαινόμενο, σύμφουνο
με τη θεία βούληση, ενώ οι στρατιωτικοί αυτοκράτορες,
όπως ο Νικηφόρος Φιοκάς, ο Ιουάννης Τσιμισκής και κυρίους ο
Βασίλειος Β' ο αποκαλούμενος Βουλγαροκτόνος, διεξάγουν
διαδοχικά στρατιωτικές εκστρατείες, που εκτείνουν τα σύνορα
του Βυζαντίου έως τον Καύκασο, την Παλαιστίνη και τον
Δούναβη. Κι όλα αυτά, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι θρησκευτικές
πεποιθήσεις των αντιπάλων τους. Το αποδείχνει η
προσοτνυμίατου Βουλγαροκτόνου, που δόθηκε στον Βασίλειο,
ο οποίος υπήρξε η πιο λαοφιλής και ηρωική μορφή της βυζαντινής
εποποιίας 10 .
Η Εκκλησία, έτοιμη πάντα να υποστηρίξει από την πλευρά
της την επεκτατική προσπάθεια του Κράτους που εξασφάλιζε
την επέκταση της δικαιοδοσίας της, αναλαμβάνει το μεγάλο
αποστολικό της έργο στους βαλκανικούς λαούς, στους λαούς
του Εύξεινου Πόντου και της Κεντρικής Ευρώπης ακόμα.. Ο
Φώτιος και ο Νικόλαος Μυστικός, οι πιο σημαντικοί πατριάρχες
της εποχής που υπήρξαν και πολιτικές προσωπικότητες
πρώτης σειράς, ενθάρρυναν ιδιαίτερα τις αποστολικές επιχειρήσεις.
Ο Φώτιος θα περηφανευτεί γι' αυτό στην Εγκύκλιο
Επιστολή που απηύθυνε στους άλλους πατριάρχες 11 , και ο Νικόλαος
θα επιβλέψει για να αποδοόσει ο ευαγγελισμός των λαών