Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
168 ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ<br />
τους είναι η εγγύηση για την προστασία της οικουμενικής τάξης,<br />
που είναι σύμφωνη με τα απόκρυφα σχέδια της Θείας Οικονομίας.<br />
3. «ΤΑΞΙΣ» ΚΑΙ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ»<br />
ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ!<br />
Ο ιερός χαρακτήρας της βυζαντινής τάξης, προσιοποποιημένος<br />
από τον αυτοκράτορα, που καθαγιάζει καθετί που τον<br />
αφορά (ας θυμηθούμε σχετικά με αυτό ότι το κοσμητικό «θείος»<br />
αποδίδεται σε ό,τι αφορά τον αυτοκράτορα), αποτελεί την υπέρτατη<br />
εγγύηση για τη διατήρηση του πολιτικού και κοινωνικού<br />
status quo. Με άλλα λόγια, η βυζαντινή τάξη δεν μπορούσε να<br />
ανεχθεί αμφισβήτηση ούτε από το εσωτερικό ούτε από το εξωτερικό,<br />
γιατί ήταν εγγυημένη από τον Θεό: κάθε διαταραχή,<br />
οποιουδήποτε χαρακτήρα, ήταν αντίθετη με τις αρχές του Κράτους,<br />
αλλά επίσης, και κυρίως, με τη θεία βούληση. Έτσι, κάθε<br />
απόπειρα κατά της αυτοκρατορικής τάξης είχε για τους Βυζαντινούς<br />
τη μορφή πραγματικής ιεροσυλίας και θεωρούνταν έργο<br />
των εχθριόν του Θεού και της ορθής πίστης 2 * 5 . Ο Θεός και ο<br />
αυτοκράτορας τιμωρούσαν τους υποκινητές.<br />
Αυτί] η σχεδόν αγιοποίηση της καθεστηκυίας τάξειυς (ο όρος<br />
«τάξις» μέσα σε αυτό το πλαίσιο με τη σημασία του status quo),<br />
της Pax Byzantina, φωτίζει μερικές πλευρές της βυζαντινής ιστορίας,<br />
που, κατά τη γνώμη μου, δεν έχουν καλά κατανοηθεί από<br />
τους σύγχρονους ιστορικούς, που είναι λίγο εξοικειωμένοι με<br />
την άκρα πολυπλοκότητα του πολιτικού και πνευματικού βυζαντινού<br />
κόσμου. Κατανοούμε, για παράδειγμα, γιατί το Βυζαντινό<br />
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 169<br />
Κράτος δεν εφάρμοσε σχεδόν ποτέ πραγματικές μεταρρυθμίσεις<br />
των θεσμών του, παρά τη μακρόχρονη ζωή του. Προχωρεί<br />
πάντα «κατ' οικονομίαν», προσαρμόζεται δηλαδή προοδευτικά<br />
με τις νέες πραγματικότητες, χωρίς να καταργήσει ποτέ τις προηγούμενες.<br />
Τα βολεύει με τις νέες καταστάσεις χωρίς να πραγματοποιεί<br />
ριζικές μεταβολές. Με δυο λόγια, αιχμάλωτο του παρελθόντος<br />
του, προσπαθεί να κατανοήσει το παρόν και να βολέψει<br />
το αβέβαιο μέλλον, χωρίς ωστόσο να έρθει σε ρήξη με την παράδοση,<br />
που παραμένει το θεμέλιο της ύπαρξης του 29 . Κατανοούμε<br />
γιατί η εικονομαχική απόπειρα, η μόνη αληθινή μεταρρύθμιση<br />
που γνώρισε ο βυζαντινός κόσμος, προκάλεσε την καταιγίδα<br />
που όλοι ξέρουμε, δημιουργώντας το μεγάλο ρήγμα μέσα στο βυζαντινό<br />
έθνος, και γιατί η εξωτερική πλευρά, τουλάχιστον του<br />
Βυζαντινού Κράτους, παρουσιάζεται ως ακίνητη διαμέσου των<br />
αιώνων. Η σχεδόν ιερατική ακινησία του βυζαντινού πνεύματος<br />
παραμένει μια αρεστή εικόνα για τους ιστορικούς, κι αυτό παρά<br />
τις βαθιές αλλαγές που υπέστη η Αυτοκρατορία κατά τη μακρά<br />
διάρκεια της ζοοής της. Ας πούμε μονάχα ότι η «τάξις» και η «οικονομία»<br />
συντέλεσαν από κοινού για την αιώνια ανανέωση των<br />
μορφών μιας πάντα ζωντανής παράδοσης, των «πατρίων» των<br />
Βυζαντινών, δηλαδή της ρωμαϊκής ελληνικής και χριστιανικής<br />
παράδοσης, που τη διεκδικούσαν και την επιβουλεύονταν οι<br />
εξωτερικοί και εσωτερικοί εχθροί της Αυτοκρατορίας.<br />
Ο απεριόριστος σεβασμός στην καθεστηκυία τάξη, εγγεγραμμένος<br />
στα γεγονότα κατά τη βυζαντινή αντίληψη, εξηγεί<br />
επίσης μερικές πλευρές της πολιτικής ηθικής και φωτίζει έμμεσα<br />
τις αρχές της βυζαντινής ιδεολογίας. Ήταν κατανοητό,<br />
πράγματι, ότι η απουσία τάξης δεν μπορούσε παρά να φωτίσει<br />
μια κατάσταση πραγμάτων που ήταν ταυτόχρονα αντίθετη με<br />
τη σωτηρία του ανθρώπου και του έθνους. Ο όρος «αταξία»<br />
και τα συνώνυμα του (ταραχή, ακαταστασία, σάλος, σύγχυση,
Change language