arveler

36 ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ
ρεαλιστικές και λαοφιλείς. Σε ό,τι αφορά την εσωτερική πολιτική,
διαπιστώνεται μια έντονη επιθυμία για κοινοονική δικαιοσύνη
και μια φροντίδα για την προστασία των αδυνάτων από
τις πιε'σεις των ισχυρών.
Η Εκλογή, συλλογή νόμων που δημοσιεύτηκε από τον Λέοντα
F, γεννήθηκε από την προσπάθεια που κατε'βαλε ο συγκεκριμένος
αυτοκράτορας να κάνει τους νόμους και το δίκαιο
«που είχαν γίνει ακατανόητα για το λαό και ιδιαίτερα για τους
επαρχιώτες» προσιτά σε όλους. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας
για απλοποίηση μιας λόγιας και σε πολλά σημεία
αναχρονιστικής νομοθεσίας αντιπροσωπεύει το σύνολο του
νομοθετικού έργου TCOV Ισαύρων που θα ισχύσει έιυς την προσπάθεια
των Μακεδόνων αυτοκρατόρων, έως τη σύνταξη των
Βασιλικών, στο τέλος του ένατου αιώνα, δηλαδή περισσότερο
από έναν αιώνα. Η Εκλογή, που γεννήθηκε από τη φροντίδα
να εξυπηρετήσει και τους πιο απλούς πολίτες, δείχνει με το περιεχόμενο
της ότι οι βυζαντινοί νόμοι μπορούσαν να είναι — κι
εκείνη την εποχή ήταν από κοινωνιολογική και οικονομική
άποψη— στην υπηρεσία των πιο αδυνάτων. Το πνεύμα της
κοινωνικής δικαιοσύνης που διαπνέει τη μεγάλη εισαγοογή της
Εκλογής και αποδίδεται στον ίδιο τον Λέοντα είναι από αυτή
την άποψη ιδιαίτερα ενδεικτικό. Αυτή η εισαγωγή αποτελεί
αναμφισβήτητα την καλύτερη διακήρυξη κοινοονικής πολιτικής
που άφησε ποτέ βυζαντινός αυτοκράτορας. Ο Λέων δηλώνει:
«Την τε δικ.αιοσύνην πάντων των επιγεύον προτιμήσαντες». Ο
αυτοκράτορας διαπιστώνει ότι μόνο η εφαρμογή της δικαιοσύνης
πάνω στη Γη.συμβιβάζεται με τη θεία βούληση και επιφορτίζει
«τους δε μετι'ένάι τεταγμένους τα νόμιμα πάντων των ανθρωπίνων
παθών παραινούμεν άμα και παρεγγυοδμεν απέχεσθαι,
και από υγιούς διανοίας προφέρειν της αληθούς δικαιοσύνης
τα κρίματα και μήτε πένητας καταφρονείν, μήτε δυνά-
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 37
στην αδικούντα εάν ανεξέλεγκτον». Καλεί τέλος τους δικαστές
«μήτε μην σχήματι μεν και λόγω την δικαιοσύνην υπερθαυμάζειν
και την ισότητα» και να θυμούνται ότι «στάθμιον
μέγα και μικρόν, βδελυκτά παρά Κυρίω» 1 .
Η επιδίωξη του Λέοντα Γ' με τη δημοσίευση της Εκλογής
και με τις ιδέες που ανέπτυξε διεξοδικά στην εισαγωγή της δεν
αφήνει καμιά αμφιβολία για τους προσανατολισμούς της εικονομαχικής
πολιτικής, που συνοψίζονται στα παρακάτω:
Φροντίδα για το φτωχό λαό, προστασία του απέναντι στους
ισχυρούς, γιατί όποος το καθορίζει με σαφήνεια ο Λέων Γ' αυτή
είναι η θέληση του Θεού και γιατί έτσι μόνο θα μπορέσουν
οι Βυζαντινοί «εν τούτοις τοις όπλοις τη δυνάμει αυτού* ευοθενώς
αντιτάττεσθαι τοις πολεμίοις». Με άλλα λόγια, το σύνθημα
«Μαζί με τον Θεό για τους φτωχούς και τους καταπιεσμένους
και την υπεράσπιση της πατρίδας» αποτελεί το θεμέλιο
της εικονομαχικής πολιτικής. Αυτή η πολιτική θα υπαγορεύσει
και τη νέα βυζαντινή ιδεολογία, η οποία αποβλέπει
ακριβώς στο να δημιουργήσει μια εθνική αλληλεγγύη που θα
επιτρέψει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η εξοοτερική απειλή
και κυρίους οι αραβικές εισβολές στην Ανατολή και οι σλαβικές
επιδρομές στη Δύση.
Η κοινωνική δικαιοσύνη παρουσιάζεται ως το συνδετικό
στοιχείο γι' αυτή την αλληλεγγύη. Επινοήθηκε για να συνενώσει
τα απόκληρα στρώματα της βυζαντινής κοινοονίας, κυρίως
τους αγροτικούς πληθυσμούς στο εσωτερικό της χώρας, που
είχαν ως τότε παραμεληθεί από την Κωνσταντινούπολη, απορροφημένη
καθώς ήταν στα οικουμενικά της σχέδια που της
υπαγόρευαν οι ανώτερες ελληνοροομάίκές τάξεις της. Από δω
κι εμπρός έπρεπε να εγκαταλείψει κάθε πολιτική, που εξυπη-
* Του Θεού δηλαδή. (Σ.τ.Μ.)