Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
60 ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ<br />
2. ΤΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΑΝΩΤΕΡΟΤΗΤΑΣ:<br />
ΜΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ<br />
Το απόγειο της δόξας του Βυζαντίου εκτείνεται από τα με'σα<br />
του δε'κατου ως τα με'σα του ενδε'κατου αιώνα. Είναι δύσκολο<br />
να αμφισβητήσει κανείς ότι σε αυτή την περίοδο η Αυτοκρατορία<br />
είναι η μεγάλη παγκόσμια δύναμη. Αυτό το γεγονός είναι<br />
φανερό για τους φίλους της και αποδεκτό ακόμα και από τους<br />
εχθρούς της. Έτσι, στην παγκόσμια ιεραρχία των εθνών, σύμφωνα<br />
με τη μεσαιωνική αντίληψη, κατά την οποία κάθε κράτος<br />
είχε τη δική του σειρά ανάλογα με την αξία του μέσα σε μια<br />
υποθετική αλλά αυστηρή τάξη, το Βυζάντιο βρισκόταν στην<br />
κορυφή της πυραμίδας. Η αυτοκρατορική γραμματεία καθιέρωσε<br />
ένα καλομελετημένο προοτόκολλο, φροντίζοντας να υπογραμμίσει<br />
με κάθε τρόπο αυτή την πρωτοκαθεδρία. Τα αυτοκρατορικά<br />
έγγραφα που απευθύνονται σε ξένους βασιλιάδες<br />
και πρίγκιπες χρησιμοποιούν για τον καθένα χαρακτηρισμούς<br />
που δείχνουν τη σειρά του στην ιεραρχία των εθνών, σύμφωνα<br />
εννοείται με το βαθμό συγγένειας και με τις σχέσεις του με τον<br />
Βυζαντινό αυτοκράτορα, που θεωρείται ο «πατήρ» αυτής της<br />
υποθετικής οικογένειας των μοναρχών. Έτσι, αν ο Γερμανός<br />
αυτοκράτορας έχει δικαίωμα στον τίτλο του «αδελφού», ο τσάρος<br />
της Βουλγαρίας περιορίζεται στη σειρά του «υιού», ενώ οι<br />
λιγότερο σημαντικοί πρίγκιπες αποκαλούνται απλοί «φίλοι»,<br />
όταν δεν τους παραχιυρούνται τίτλοι που δείχνουν την έστω<br />
και ονομαστική εξάρτηση τους από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα,<br />
όπως για παράδειγμα ο τίτλος του κουροπαλάτη και σε<br />
ορισμένες περιπτοόσεις του άρχοντα 18 .<br />
Η βυζαντινή Αυλή οργανώνει επίσης το αυτοκρατορικό τελετουργικό<br />
με μοναδικό σκοπό να προβάλει το μεγαλείο της<br />
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 61<br />
Αυτοκρατορίας. Ο Κωνσταντίνος Ζ' ο Πορφυρογέννητος μας<br />
άφησε ένα πλήρες έργο για τη διεξαγωγή των τελετών στη βυζαντινή<br />
Αυλή, που, αν και είναι γραμμένο σία ελληνικά, είναι<br />
γνωστό με τον λατινικό τίτλο De Ceremoniis aulae Byzantinae<br />
19 . Εκεί αναφέρει ότι «ότε δια της επαινετής τάξεως της βασιλείου<br />
αρχής δεικνυομένης κοσμιωτε'ρας και προς το ευσχημονέστερον<br />
ανατρεχούσης... εικονίζοιμεν του δημιουργού την<br />
περί τόδε το παν αρμονίαν και κίνησιν». 20 Δεν εκπλήσσει λοιπόν<br />
το γεγονός ότι αυτό το τελετουργικό καθορίζει με ιδιαίτερη<br />
φροντίδα τον τρόπο υποδοχής των ξένο^ν μοναρχών και των<br />
πρεσβευτών τους, σύμφωνα με τη σειρά τους, υπογραμμίζοντας<br />
επίσης και κυρίως σε όλους τον μεγαλοπρεπή και απρόσιτο χαρακτήρα<br />
του Βυζαντινού αυτοκράτορα, που εμφανίζεται από<br />
κάθε άποψη σύμφωνα με μια εικόνα που δίνει ο ίδιος ο Κωνσταντίνος<br />
Ζ', όπως ο «Χριστός εν μέσω των Αποστόλων» 21 .<br />
Είναι χαρακτηριστικό ότι η αντίληψη του Κωνσταντίνου για<br />
την καταγωγή της βυζαντινής εξουσίας αναπτύχθηκε ιδιαίτερα<br />
από τον ίδιο τον Πορφυρογέννητο, στο έργο που απηύθυνε<br />
στο γιο του, τον μέλλοντα αυτοκράτορα Ρωμανό Β', για τον<br />
τρόπο διακυβέρνησης της Αυτοκρατορίας. Κι αυτό το έργο είναι<br />
γνωστό με τον λατινικό τίτλο De administrando imperio 22 .<br />
Σύμφωνα με την αντίληψη που αποκαλούμε «Κωνσταντινική»<br />
(όρος που αναφέρεται ταυτόχρονα στον Κωνσταντίνο, ιδρυτή<br />
της Αυτοκρατορίας, και στον Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο,<br />
εμπνευστή αυτής της πολιτικής ιδεολογίας), το Βυζάντιο<br />
κατέχει μια εξαιρετική θέση ανάμεσα στα έθνη, εξαιτίας των<br />
προνομιακών σχέσεων του με τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, που<br />
μετέφερε όλη τη δόξα της Ρώμης στην Κωνσταντινούπολη,<br />
πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του.<br />
Η ιστορική θεμελίωση των πρωτείων του Βυζαντινού αυτοκράτορα<br />
ως διαδόχου του πρώτου χριστιανικού αυτοκράτορα,
Change language