arveler

48 ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ
αγώνα εναντίον των απίστων, που απειλούν ταυτόχρονα τη
χριστιανική ψυχή και το εθνικό έδαφος. Όπως εκφράστηκε
απλά και εντυπωσιακά κατανοήθηκε από όλους. Το κράτος, η
Εκκλησία και ο λαός του Βυζαντίου την ενστερνίστηκαν ως το
τέλος της Αυτοκρατορίας. Στο όνομα αυτής της ιδέας θα κάνει
τώρα η Αυτοκρατορία τις συμμαχίες της και στο όνομα της θα
τις διαλύει, Οι επιτυχίες ή οι αποτυχίες της θα αποτελούν το
κριτήριο για την προσπάθεια των φίλων της και με αυτό θα μετράει
τις ίδιες τις δυνάμεις της. Με δυο λόγια, στο όνομα αυτής
της ιδέας θα κάνει ειρήνη ή πόλεμο. Οι Βυζαντινοί θα χαρακτηρίσουν
«δίκαιο και ευγενή τον πόλεμο που δεν χύνει χριστιανικό
αίμα» 13 . Αυτός ο χαρακτηρισμός για ευγενή πόλεμο,
πόλεμο δηλαδή που διεξάγεται για την υπεράσπιση της χριστιανοσύνης,
θα επιτρέψει να ξεχαστεί ο πόλεμος που είχε διεξαχθεί
για την ανασύσταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και είχε
κινητοποιήσει άλλοτε την οικουμενική Αυτοκρατορία του
Βυζαντίου. Ας πούμε πιο απλά ότι η Αυτοκρατορία στην έσχατη
προσπάθεια για την επιβίωση της άντλησε δυνάμεις από την
ορθή πίστη της. Στο εξής θα υπερασπίζεται με πάθος την ορθοδοξία
(την ορθή πίστη) απέναντι σε κάθε εσοπερικό ή εξωτερικό
εχθρό 14 . Αυτί] η τελευταία διαπίστωση μας επιτρέπει να
ασχοληθούμε με τη μελέτη της νέας περιόδου των βυζαντινών
ιδεολογιών, που χαρακτηρίζεται από τα ιμπεριαλιστικά σχέδια
της Αυτοκρατορίας. Σχέδια που την οδήγησαν, απροσδόκητα,
στη διεξαγωγή πολέμων εναντίον άπιστων ή ειδωλολατρών,
για τον απλό λόγο ότι χριστιανοί παρουσιάζονταν να αμφισβητούν
την «πίστη» που αντιπροσώπευε και υπερασπιζόταν
το Βυζάντιο και ο αυτοκράτορας του.
3
Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΙ
1. Η PAX ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ
Το τέλος της Εικονομαχίας και ο θρίαμβος της ορθοδοξίας, της
«ορθής πίστης», που σημειώθηκε με την αποκατάσταση των εικόνων
(843), συμπίπτει με την υποχώρηση της αραβικής δύναμης
στην Ανατολή. Εσωτερικοί λόγοι του μουσουλμανικού κόσμου,
κυρίως όμως θα έλεγα το στρατιωτικό έργο των εικονομάχων
αυτοκρατόρων, που όπως είδαμε προκάλεσε την εθνική
κινητοποίηση των Βυζαντινών, εξηγούν την παρακμή των Αράβων
της Ανατολής και την αποκατάσταση της βυζαντινής εξουσίας,
που τα σύνορα της έφτασαν ως τον Ευφράτη, ο οποίος θεωρούνταν
πάντα το έσχατο όριο ακτινοβολίας της ελληνικής παιδείας,
ακόμα και στις καλύτερες στιγμές της ιστορίας της 1 .
Είναι λυπηρό το γεγονός ότι η παθιασμένη εικονόδουλη λογοτεχνία
της εποχής, η μόνη που έφτασε ως εμάς, αμαυροτνει
και δυσφημεί σκόπιμα το έργο και την προσπάθεια των εικονομάχων
αυτοκρατόρων, που εργάστηκαν όλοι με όλες τους