maj'12 - Polska Zbrojna

| prezentuj broń przegląd|
ście typu „wszystko w jednym” miało zapewnić ograniczenie
kosztów związanych z ewentualną eksploatacją trzech różnych
maszyn, dostarczonych przez trzech różnych producentów.
W przypadku F-35 jedna konstrukcja ma pełnić rolę myśliwca
wielozadaniowego, samolotu szturmowego pionowego startu
i lądowania oraz myśliwca pokładowego, a w dodatku mieć
własności stealth. Pozostanie pytanie, czy takie podejście nie
ograniczyło możliwości każdej z wersji F-35.
Najwięcej kontrowersji budzi kwestia „niewidzialności radarowej”.
Jeszcze w 2006 roku status F-35 został oficjalnie
zmieniony z „bardzo nisko obserwowalny” na
Wielu
analityków
nazywa F-35
latającą
ciężarówką,
gdyż rozwija
prędkość
jedynie
1,6+ macha
„nisko obserwowalny”. W jego konstrukcji
użyto materiałów pochłaniających fale radarowe,
a kadłub wraz z wlotami powietrza i statecznikami
pionowymi został zaprojektowany
tak, aby jak najefektywniej te fale odbijał. Jednak,
mimo że F-35 jest mniejszy niż F-22 czy
B-2, jego obraz na radarze jest większy. Ogólnie,
F-35 najlepiej odbija fale nadawane w paśmie
„X” oraz górnym paśmie „S”, czyli takie,
które wykorzystuje większość radarów montowanych
w myśliwcach oraz naprowadzających
rakiety ziemia-powietrze.
Kształt samolotu to rozwiązanie kompromisowe
– najmniejsze odbicie radarowe powoduje
jego przednia część, tylna zaś, w której dominują obłe
kształty, już taka nie jest. Specjalny zespół Pentagonu w swoim
sprawozdaniu z listopada 2011 roku wymienia pewną kwestię,
która została jednak utajniona. Uważa się, że dotyczy ona
właśnie „niewidzialności” myśliwca.
Mimo że F-35 nie jest typowym samolotem stealth, to jego
obsługa naziemna będzie równie kosztowna i skomplikowana
jak w przypadku F-22 czy B-2. Swoją „niewidzialność” F-35
zachowa tylko wtedy, gdy nie będzie przenosił uzbrojenia czy
dodatkowych zbiorników paliwa na pylonach podskrzydłowych.
A to kolejny problem. Sześć tych pylonów ma udźwig
6,8 tysiąca kilogramów. Samolot został wyposażony również
w dwie wewnętrzne komory uzbrojenia, w których znajdują
się cztery punkty zaczepowe o udźwigu 1,3 tysiąca kilogramów,
ale tylko na dwóch z nich można podwiesić ciężkie ładunki,
na przykład bomby. Model F-35B ma w dodatku komory
kadłubowe mniejsze niż pozostałe dwa modele i nie będzie
mógł przenosić w nich na przykład bomb GBU-31
JDAM (Joint Direct Attack Munition) czy rakiet AGM-154
JSOW (Joint Standoff Weapon). F-35A jako jedyny ma działko
pokładowe GAU-22/A, kalibru 25 milimetrów. Modele
„B” i „C”, które teoretycznie przeznaczone są do zadań szturmowych
i powinny być wyposażone w taką broń, mogą jedynie
przenosić ją podwieszaną w zasobniku. F-35B ma wentylator
kadłubowy, niezbędny do wykonywania pionowego startu
i lądowania, i dlatego nie ma już w nim miejsca na uzbrojenie.
W F-35C nie zamontowano go, bo każde wolne miejsce
w kadłubie przeznaczono na zbiorniki paliwa, tak aby wersja
pokładowa miała jak największy zasięg.
Sytuacja wygląda więc tak, że albo F-35 będzie samolotem
stealth o mizernych możliwościach ofensywnych, albo konwencjonalnym
myśliwcem wielozadaniowym o przyzwoitym
udźwigu rzędu ośmiu ton.
Specyficzna konfiguracja F-35 sprawia też, że nie ma on
nadzwyczajnych osiągów. Wielu analityków nazywa go latającą
ciężarówką, gdyż rozwija prędkość jedynie 1,6+ macha,
czyli około 1930 kilometrów na godzinę (dla porównania
w F-16C Block 30 to 2+ machy, czyli 2410 kilometrów na godzinę).
Lockheed szacował, że promień bojowy F-35A wyniesie
1277 kilometrów. Zeszłoroczne testy w powietrzu wykazały
jednak, że jest to jedynie 1081 kilometrów. To o 10 kilometrów
mniej, niż zakładała specyfikacja Pentagonu dotycząca
tego modelu. Ten sam problem stwierdzono również w typach
„B” i „C”. W obydwu przypadkach promień ten jest jednak
nieco większy od wymaganego minimum.
Naczynia połączone
Nikt dziś nie potrafi odpowiedzieć na pytanie,
ile kosztuje F-35. Szacunki wahają
od 70 do 130 milionów dolarów. Jakiś czas
temu Lockheed podawał, że jest to 65 milionów
za F-35A, ale jak się później okazało,
kwota ta nie obejmowała silnika Pratt
& Whitney F135. Z kolei Pratt & Whitney
odmawia podania jego ceny, zasłaniając się
tajemnicą handlową. Analitycy przewidują,
że silnik może kosztować 10–11 milionów
dolarów.
Dokładnej ceny F-35 nie można dziś podać,
ponieważ samolot wciąż jest w fazie rozwoju
i zbyt wiele czynników wpływa na jego wartość finalną.
Ponoć ustabilizuje się ona dopiero wtedy, gdy ruszy produkcja
samolotu z pełnym pakietem awioniki Block 3 oraz będzie
wiadomo, jaka jest pula zamówienia. Cała koncepcja programu
JSF zakładała wciągnięcie do niego jak największej liczby
zagranicznych partnerów, których wkład finansowy i zamówienia
obniżyłyby koszty opracowania i produkcji F-35. Pod
tym względem odniesiono sukces – w program zaangażowało
się już jedenaście państw, w tym Japonia, gdzie F-35 wygrał
przetarg na nowy myśliwiec wielozadaniowy. Pomysł okazał
się jednak niczym miecz obosieczny. W dobie kurczenia się
budżetów obronnych również zamówienia zaczynają się
zmniejszać, szczególnie w wypadku państw NATO. Oznacza
to zmniejszenie produkcji, co z kolei wpłynie na cenę jednostkową
myśliwca. Niewykluczone, że z tego powodu Pentagon,
który od kilku lat niezmiennie deklarował chęć zakupu
2443 egzemplarzy F-35, będzie musiał ograniczyć zamówienie.
Dotychczasowe kłopoty finansowe sprawiły, że w planie
budżetowym na 2013 rok zrezygnowano już z kupna kolejnych
13 maszyn, a dostawy w latach 2013–2017 mają być
zmniejszone o 179 egzemplarzy.
W produkcji F-35 współuczestniczy wiele firm podwykonawczych
i dostawców z USA. Do tego dochodzi dziewięć
państw biorących udział w programie JSF. Części i podzespoły
potrzebne do wyprodukowania F-35 poprzez skomplikowany
system dostaw trafiają bezpośrednio na linię produkcyjną
Lockheeda w Foth Worth w Teksasie. Będą też wysyłane
w odwrotnym kierunku – do brytyjskich zakładów BAE Systems,
gdzie rozpocznie się produkcja brytyjskich F-35, a także
do włoskich zakładów Alenia Aeronautica, w których powstaną
F-35 dla pozostałych odbiorców europejskich. Koszty
związane z transportem oraz, co ważniejsze, taryfami celnymi
i podatkiem VAT mogą przekroczyć nawet 3 miliardy dolarów.
Nie pozostanie to bez wpływu na cenę końcową F-35,
a zatem i koszt całego programu JSF.
•
74
NUMER 2 | maj 2012 | POLSKA ZBROJNA