ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Marek Bem, Wojciech Mazurek
Już 19 października 1943 r., w Krakowie, Hans Frank zorganizował spotkanie,
w którym brali udział, między innymi, dowódca Sipo i SD w Krakowie Walter
Bierkamp, krakowski dowódca policji porządkowej Hans-Dietrich Grunwald oraz
Szef Inspekcji Uzbrojenia Maximilian Schindler. Rozmawiali na temat stanu bezpieczeństwa
w Generalnej Guberni. Bunt więźniów w Sobiborze tylko utwierdził
ich w przekonaniu o istniejących zagrożeniach systemu bezpieczeństwa na terenie
Generalnej Guberni. Odnosząc się do wydarzeń z Sobiboru, zgodni byli w opinii,
że wielkie niebezpieczeństwo dla Niemców stanowią także obozy żydowskie. Za
najpilniejsze zadanie uznano konieczność wzmocnienia sił policji bezpieczeństwa
oraz podjęcia ostatecznej decyzji, ilu jeszcze Żydów uznać należy za niezbędnych
i nadał wykorzystywać, jako siłę roboczą, a ilu należy natychmiast „usunąć z Generalnej
Guberni”. O wnioskach z krakowskiego spotkania Hans Frank poinformował,
Heinricha Himmlera. Bezprecedensowa ucieczka więźniów ośrodka zagłady
w Sobiborze i tym samym konieczność likwidacji tego obozu posłużyła Himmlerowi,
jako pretekst do rozpoczęcia ostatniego etapu zagłady Żydów w Generalnej Guberni.
Mimo toczącej się dyskusji i sporów dotyczących potrzeby dalszego wykorzystania
Żydów jako siły roboczej, ostateczna decyzja dotycząca losu żydowskich obozów
została podjęta przez Himmlera już w kilka dni później i przekazana do Krakowa do
rea-lizacji sekretarzowi stanu do spraw bezpieczeństwa w GG Friedrichowi Krügerowi.
Sobibór miał przestać istnieć, a tak zwana „akcja dożynki” miała być ostatnim
już etapem „Akcji Reinhardt” 2 . „Akcja dożynki” była największym masowym mordem
w historii przeprowadzonym w tak krótkim czasie na przedstawicielach tylko
jednej grupy etnicznej. Realizowana była w dniach 3-4 listopada 1943 r. W pierwszym
dniu zlikwidowano Żydów przebywających w Lublinie i na Majdanku oraz
w obozie pracy w Trawnikach. Następnego dnia wymordowano Żydów w obozie pracy
w Poniatowej. Podczas tej „akcji” zamordowano ponad 42 tys. osób. „Akcja” ta
była końcowym rozdziałem i spełnieniem „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”
realizowanego przez państwo niemieckie w ramach „Akcji Reinhardt”.
SS-Obergruppenführer Odilo Globocnik (były dowódca SS i policji na Dystrykt
Lublin Generalnego Gubernatorstwa i szef sztabu „Akcji Reinhardt” 17 września
1943 r. został przeniesiony do Triestu we Włoszech i mianowany Wyższym Dowódcą
SS i policji w Strefie Operacyjnej Regionu Wybrzeża Adriatyku) w dalszym
ciągu odpowiadał przed Himmlerem w sprawie „Akcji Reinhardt”. Dnia 4 listopada
1943 roku przesłał Heinrichowi Himmlerowi raport zamykający oficjalnie „Akcję
Reinhardt” 3 .
Jest ironią losu oraz dopełnieniem obsesji Christiana Wirtha, który zarządzając
obozami zagłady w ramach „Akcji Reinhardt” często powtarzał, że stara się angażować
samych Żydów w mordowanie innych Żydów, że zadanie usuwania wszystkich
śladów istnienia ośrodka zagłady w Sobiborze spadło na inną grupę Żydów,
2
3-4 listopada 1943. Erntefest, zapomniany epizod Zagłady, red: Wojciech Lenarczyk, Dariusz
Libionka, Lublin 2009, s. 9-10.
3
Sobibor. Ein NS-Vernichtungslager im Rahmen der „Aktion Reinhard, Institute of Documentation
in Israel. For Investigation Nazi War Crimes, Haifa 1998, s. 107-108.