ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Marek Bem, Wojciech Mazurek
Obozu III. Wcześniej przekazywali Niemcom swoje wszystkie kosztowności, złoto
i srebro, a ci z bezwzględną precyzją sporządzali wykaz każdego przedmiotu.
Obóz 3 stanowiły komory gazowe.
Obóz 4 był miejscem, w którym mieszkali Niemcy i Ukraińcy.
Obóz 5 wybudowano później, pod koniec 1942 r. Był miejscem, w którym umieszczono
„szwadron więźniów” – cieszącą się złą sławą brygadę leśną (Strafkommando).
Szwadron zajmował się wycinką drzew, sprzątaniem terenu i przygotowaniem go
pod budowę składu amunicji. Komendantem tej części obozu był Hubert Gomerski.
Obóz 3 został z każdej strony oddzielony od więźniów Sobiboru. Z powodu kęp
sosen, które otaczały tę część obozu, nikt nie mógł podejrzeć, co działo się w środku.
Widzieliśmy jedynie dach „łaźni”, który wystawał ponad linię drzew […]” 6 .
Chaim Engel, były więzień sobiborskiego obozu nie pozostawił po sobie żadnego
planu obozu. Do swoich relacji dołączył jedynie niewielki szkic przedstawiający
zarys obozu I, drogi łączącej go z obozem II, fragment trasy kolejki wąskotorowej
z rampy w kierunku obozu III i plac, na którym znajdowały się sortownie obozu II.
Chaim Engel pracował jako sortownik, więc można zakładać, że odwzorowanie tych
obiektów może być zgodne z prawdą. Dane te mogą stanowić ważną podpowiedź
w rekonstruowaniu faktycznego układu infrastruktury obozowej. Zakończone jesienią
2011 r. prace archeologiczne związane z poszukiwaniem lokalizacji przebiegu
„Himmelfahrtstrasse” doprowadziły do identyfikacji miejsca jej wsch. i płn. krańca.
Szczegóły zaznaczone przez Chaima Engela mogą być wskazówką przy ewentualnej
eksploracji archeologicznej terenu obozu II i jego najbliższego sąsiedztwa.
Fot. 36. Plan wykonany przez byłego więźnia obozu w Sobiborze – Chaima Engela.
Ze zbiorów prywatnych Kurta Ticho. Kopia zbiory prywatne – Marek Bem
6
Bahir Moshe, The Revolt. Testimony of Moshe Bahir, (w:) Miriam Novitch, Sobibor. Martyrdom
and Revolt, New York, 1980, s. 139-163, tłum. z j. ang. Albert Lewczuk vel Leoniuk.