ZaÅÄcznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

More documents

Recommendations

Info

Marek Bem, Wojciech Mazurek nia, latryny, koryta do mycia oraz głęboka studnia. Kolejny barak podzielony był na dwie części. W jednej znajdowała się Buegelstube, w której młode kobiety cerowały i prasowały ubranie uprzednio uprane i wygotowane w garnkach. W drugiej części mieściło się Strickstube, w którym grupa innych kobiet robiła na drutach swetry i rękawice na potrzeby niemieckiej armii. Używali przędzy z bagaży ofiar. Kiedy przybyłem do obozu, kobiety i mężczyźni mieszkali w tych samych barakach, mieli jedynie oddzielne wejścia. Jedna z więźniarek, Eda Lichtman, zgłosiła się na ochotnika na „den mother”. Pozostałe kobiety zaakceptowały to. Mężczyznom nie wolno było wchodzić do kwater kobiet. Pilnowało nas trzech kapo. Często bili nas ciężkimi biczami wykonanymi ze stalowego pręta pokrytego skórą. Któregoś dnia Moishe, główny kapo, pod wpływem impulsu uderzył mnie w ramię drewnianym kijem, którego używaliśmy do wyciągania wody ze studni. Kij o średnicy <strong>10</strong> cm połamał się, a ja nawet dzisiaj nie mogę w pełni korzystać z prawej ręki. W momencie mojego przybycia Sobibór składał się z trzech części, określanych jako Obóz 1, 2 oraz 3. W rogu obozu 2, przy wysokim ogrodzeniu graniczącym z Obozem 1, stała wysoka drewniana wieża, z której pilnowali nas uzbrojeni ukraińscy strażnicy. Kwatery mieszkalne i obiekty, o których już wspominałem mieściły się w Obozie 1 wraz ze wszystkimi warsztatami rzemieślniczymi, pralnią i piekarnią. Robotnicy przymusowi zmuszani byli do formowania fasonów / robienia ubrań i butów dla SS. Kiedy esesmani wychodzili na przepustki, zabierali ze sobą do Niemiec wykończone produkty. Za każde 42 dni morderczej pracy członkom SS przysługiwało 18 dni przepustki. Strażnicy ukraińscy mieli mniej przywilejów. Mogli jedynie cerować ubrania i naprawiać buty w warsztatach. Nie szyto dla nich nic nowego. Wśród budynków Obozu 1 znajdował się też warsztat stolarski, zatrudniający ponad 30 osób. Zajmowano się w nim wyrobem mebli, które SS wysyłało później do domów. Z czasem dodano jeszcze pracownię malarską, w której holenderski artysta Max van Dam malował portrety oficerów SS. Profesor Schwartz-Waldeck z Wiedeńskiej Akademii Sztuki malował wiejskie krajobrazy a Alfred Friedberg, amator z Frankfurtu, martwą naturę. Była także artystka, jednak nie widziałem jej prac. Max narzekał kiedyś: - Kurt, maluję portret Frenzla, siadam do niego codziennie na pół godziny. Powinienem oddać nie tylko jego podobieństwo, ale także ukazać jego duszę, a to jest dla mnie niemożliwe. W Sobiborze stacjonowało około 20 esesmanów. Mieszkali w Vorlager (przedpole obozowe), które znajdowało się pomiędzy rampą kolejową i Obozem I. Z jednej strony przedpole obozowe rozciągało się aż do Obozu II. Na kwatery SS składały się schludne, małe, domki wykonane z prefabrykatów, które prowadziły Żydówki. Baraki Ukraińców oraz Waffenkammer (Zbrojownia) również znajdowały się na terenie przedpola obozowego. Cały kompleks, który łącznie składał się z czterech oddzielnych obozów, nosił oficjalną nazwę Sonderkommando Sobibor (Special Commando Sobibor). Było to państwo w państwie, w którym rządy sprawowało SS. Członkowie SS sprawowali funkcję sędziów, przysięgłych oraz katów. Dla swoich własnych korzyści prowadzili obóz w sposób bezwzględny. Oczywiście zastraszeni więźniowie nie mieli żadnych praw. To SS decydowało, kto miał żyć, a kto umierał. Nie tylko maltretowali nas i okradali, gdy tylko mieli na to ochotę, kradli również cenne przedmioty, które miały
Sobibór - badania archeologiczne... zostać wywiezione do Niemiec. Wzbogacali się na kradzieży biżuterii, złotych monet, gotówki, różnego rodzaju bezcennych pamiątek rodzinnych, słowem wszystkiego, co przedstawiało jakąś wartość. Obóz 2 sąsiadował z Obozem 1. Znajdowały się tam kurniki, stajnia, chlew i ogródek warzywny. Był tam także duży, trzypiętrowy dom, niegdyś własność żydowska, rozebrany w jakimś mieście, przetransportowany na teren obozu i ponownie złożony. Pełnił funkcję budynku administracyjnego SS. Tuż obok znajdowała się sortownia, w której segregowano i magazynowano bagaże Żydów. Wśród rzemieślników w Sobiborze pracowali murarze, złotnicy, dekarze oraz inni specjaliści, którzy dbali o zaplecze obozowe. Aby chronić Sobibór przed ewentualnymi atakami i uniemożliwić ucieczkę, żołnierze Wehrmachtu zaminowali łąkę od strony lasu, graniczącą z wysokim ogrodzeniem z drutu kolczastego. Kolejka wąskotorowa zaczynała się przy sobiborskiej rampie, biegła przez Obóz 2 do Obozu 3. Kiedy tylko przybywał transport, grupa żydowskich robotników w niebieskich czapkach Bahnhofkommando (Komando Kolejowe) przerywała swoją pracę, aby załadować martwych, chorych i słabych do wagonów, które jechały bezpośrednio do Obozu 3. Do ich obowiązków należało także czyszczenie i dezynfekcja wagonów bydlęcych. Kolejka obozowa służyła również do transportu pożywienia dla żydowskich pracowników z Obozu 3 i przewóz pustych pojemników na rampę, skąd więźniowie zanosili je do kuchni […]” 8 . Szmajzner Stanisław ur. 13 marca 1927 r. w Puławach, zm. dnia 3 marca 1989 roku w miejscowości Goiania, Brazylia. Do Sobiboru przybył z Opola 12 maja 1942 r. wraz z grupą 2 tys. innych osób. Przez kilka pierwszych miesięcy pracował w obozie jako złotnik. Wyrabiał m.in. złote sygnety oraz inne złote i srebrne precjoza dla esesmanów. Większość złota pochodziła ze złotych zębów pomordowanych w obozie Żydów. W późniejszym okresie swojego pobytu w Sobiborze był „brygadzistą” komanda konserwatorów, dzięki czemu miał dostęp do wszystkich części obozu, z wyjątkiem obozu III. Był członkiem komitetu organizującego powstanie w obozie. Po wojnie, w roku 1947, wyjechał do Brazylii. W 1968 r. wydał po portugalsku swoją książkę o Sobiborze pt. „Piekło Sobiboru. Tragedia nastoletniego Żyda” 9 . 8 Ibidem, s. 80-83. 9 Stanislaw Szmajzner, Inferno em Sobibor: A tragédia de um adolescente judeu, Published 1968 by Bloch.
Page 1 and 2:
Sobibór - badania archeologiczne..
Page 3 and 4:
Page 5 and 6:
Page 7 and 8:
Page 9 and 10:
Page 11 and 12:
Page 13 and 14:
Page 15 and 16: Sobibór - badania archeologiczne..
Page 65: Sobibór - badania archeologiczne..
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
show all

ZaÅÄ cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

ZaÅÄcznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie