ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Marek Bem, Wojciech Mazurek
Fot. 28. Plan sytuacyjny niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze z Raportu Biura do
Spraw Obozów Koncentracyjnych w Hadze z czerwca 1946 r. 3
Zbigniew Łukaszewicz w swoim opracowaniu, będącym swoistym raportem
(podsumowaniem) prac Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce,
które opublikował w 1947 r. powołuje się na plan obozu sporządzony przez Centralną
Żydowską Komisje Historyczną.
„[…] Prócz tego w aktach znajduje się jeszcze plan obozu w okresie funkcjonowania
nadesłany przez Centralną Żydowską Komisję Historyczną, a sporządzony
przez byłych więźniów obozu. Miejsce, w którym w czasie oględzin znaleziono gruz,
pokrywa się w zasadzie z umiejscowieniem komory gazowej na tym planie rekonstrukcyjnym
[…]”
Komisja Historyczna przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce, już od 1945
roku, gromadziła relacje ocalonych i starała się odnajdywać wszystkie dokumenty
opisujące zagładę Żydów. Przypuszczam, że niżej prezentowany plan (najprawdopodobniej
całość dokumentacji śledztwa prowadzonego w sprawie Sobiboru
przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce nie zachowała się
w zwartym komplecie) jest tym, o którym wspomina Zbigniew Łukaszewicz. Jego
kopię odnalazłem w holenderskich zasobach archiwalnych wpiętą w opracowanie
Nachmana Blumentala pt. „Obóz śmierci – Sobibór” pochodzące z 1946 r. Szczegółowe
opisanie drogi z rampy kolejowej do obozu II, dokładne rozrysowanie obozu
I i II i wyjątkowo wiele detali związanych z częścią obozu gdzie znajdowały się
baraki sortownicze oraz znacznie mniej precyzyjne, bardzo ogólne rozrysowanie infrastruktury
obozu III i IV potwierdzać może, że jest to szkic, o którym wspomina
3
Ibidem.