ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Sobibór - badania archeologiczne...
którego nie mieliśmy wstępu oraz mieszkanie naszego komendanta, pół Niemca, pół
Czecha (nazwiska nie pamiętam) i jeszcze jeden barak, jaki zajmowali wartownicy
ukraińscy w służbie niemieckiej. Nas codziennie zatrudniano przy budowie okopów
i umocnień nad Bugiem koło wsi Sobibór. Po terenie byłego obozu nie wolno nam było
chodzić, a zresztą wracaliśmy z roboty już po ciemku. Dopiero w okresie początku
wiosny, gdy dnie są dłuższe, mogliśmy obejrzeć nieco ten plac po obozie. Cały teren
był zniwelowany i zasadzony sadzonkami drzew iglastych, niektóre odcinki miały
sadzonki dość duże i pamiętam, że zastanawialiśmy się wówczas, że chyba sadzone
były już takie, ponieważ dużo ich uschło. Kiedy zaczął tajać śnieg w pobliżu naszych
baraków najpierw ktoś przypadkiem znalazł złotą monetę 5 rubli. Po tym fakcie staraliśmy
się wrócić z okopów, odległych chyba ze 3 km., jak najwcześniej do obozu
i zaczęto wygrzebywać coraz częściej różne przedmioty, nieraz bardzo wartościowe,
złote zegarki, monety złote, ruble, dolary, szylingi austriackie, monety srebrne – polskie,
czeskie, austriackie, węgierskie, niemieckie, francuskie (wymieniam tylko te, które
pamiętam i widziałem osobiście). Poza tym znajdowano wiele obrączek, kolczyków,
pierścionków. Jak dowiedział się o tym komendant to zabroniono nam tych poszukiwań.
Lecz później przekupiony przez jednego z naszych vorarbajtrów (tak się nazywali
Polacy starsi od nas, którzy wcześniej, ochotniczo wstąpili do baudinstu i byli naszymi
przełożonymi-grupowymi) złotą monetą 25 szylingów austriackich, znów przymknął
oczy na to i zaczęliśmy dalsze poszukiwania już trochę dalej od naszych baraków. Pamiętam,
iż odnaleźliśmy ślady gdzie stały kiedyś baraki podobne wielkością do naszych
i w okolicy gdzie były fundamenty tzw. podwaliny można było znaleźć więcej różnych
skarbów. Później znaleźliśmy śmietniki gdzie palono rzeczy jak, ubrania, walizki, rzeczy
dziecięce, zabawki, między tym były nakrycia stołowe, często srebrne, między tym
znajdowano znów monety, biżuterię, kolczyki itp. Jeden z kolegów znalazł np. w jednym
słupku 33 sztuki 5-ciorublówek, inny podobno 15 sztuk studolarówek, inni np. nie przyznali
się wcale o swoich znaleziskach. W końcu marca zabroniono nam zupełnie tych
poszukiwań pod grozą, iż wachmani – Ukraińcy będą strzelać do nas w przypadku,
gdy tam będziemy chodzić. Wiem, że oni sami zaczęli poszukiwania, że np. jeden z nich
znalazł w zakopanych dołach kloacznych woreczek skórzany z zawartością około 1 kilograma
różnej biżuterii z drogimi kamieniami. Rzeczy te przepijali w bufecie na stacji
kolejowej Sobibór, prowadzonej przez jakąś Polkę i w okolicznych wsiach gdzie mieli
swoje dziewczynki Ukrainki. Po wyzwoleniu w tych barakach był obóz przejściowy dla
Ukraińców repatriowanych do ZSRR i ci podobno też znaleźli sporo skarbów. Także
i później znalazło się wielu amatorów, poszukiwaczy, także władze lasów państwowych
musiały zapobiegać nieszczęściu przekopywanych sadzonek. Myślę, że i teraz dałoby
się jeszcze wydostać wiele dowodów w postaci monet, nakryć stołowych itp. na podstawie,
których można by stwierdzić narodowość pomordowanych tam ludzi. Ja osobiście
znalazłem obrączkę i jakiś kolczyk, które wówczas spieniężyłem we Włodawie (na
jedzenie, bo Niemcy dawali nam takie, że na tym nie dałoby się przeżyć) pozostały mi
tylko z tego okresu srebrne monety czeskie, francuskie i polskie […]” 17 .
17
Antoni Raczyński, List do Wojewódzkiej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Lublinie,
Trawniki, dnia 3 grudnia 1966 r.