ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Marek Bem, Wojciech Mazurek
nia, latryny, koryta do mycia oraz głęboka studnia. Kolejny barak podzielony był na
dwie części. W jednej znajdowała się Buegelstube, w której młode kobiety cerowały
i prasowały ubranie uprzednio uprane i wygotowane w garnkach. W drugiej części
mieściło się Strickstube, w którym grupa innych kobiet robiła na drutach swetry
i rękawice na potrzeby niemieckiej armii. Używali przędzy z bagaży ofiar. Kiedy
przybyłem do obozu, kobiety i mężczyźni mieszkali w tych samych barakach, mieli
jedynie oddzielne wejścia. Jedna z więźniarek, Eda Lichtman, zgłosiła się na ochotnika
na „den mother”. Pozostałe kobiety zaakceptowały to. Mężczyznom nie wolno
było wchodzić do kwater kobiet. Pilnowało nas trzech kapo. Często bili nas ciężkimi
biczami wykonanymi ze stalowego pręta pokrytego skórą. Któregoś dnia Moishe,
główny kapo, pod wpływem impulsu uderzył mnie w ramię drewnianym kijem, którego
używaliśmy do wyciągania wody ze studni. Kij o średnicy 10 cm połamał się, a ja
nawet dzisiaj nie mogę w pełni korzystać z prawej ręki. W momencie mojego przybycia
Sobibór składał się z trzech części, określanych jako Obóz 1, 2 oraz 3. W rogu
obozu 2, przy wysokim ogrodzeniu graniczącym z Obozem 1, stała wysoka drewniana
wieża, z której pilnowali nas uzbrojeni ukraińscy strażnicy. Kwatery mieszkalne
i obiekty, o których już wspominałem mieściły się w Obozie 1 wraz ze wszystkimi
warsztatami rzemieślniczymi, pralnią i piekarnią. Robotnicy przymusowi zmuszani
byli do formowania fasonów / robienia ubrań i butów dla SS. Kiedy esesmani wychodzili
na przepustki, zabierali ze sobą do Niemiec wykończone produkty. Za każde
42 dni morderczej pracy członkom SS przysługiwało 18 dni przepustki. Strażnicy
ukraińscy mieli mniej przywilejów. Mogli jedynie cerować ubrania i naprawiać buty
w warsztatach. Nie szyto dla nich nic nowego. Wśród budynków Obozu 1 znajdował
się też warsztat stolarski, zatrudniający ponad 30 osób. Zajmowano się w nim wyrobem
mebli, które SS wysyłało później do domów. Z czasem dodano jeszcze pracownię
malarską, w której holenderski artysta Max van Dam malował portrety oficerów SS.
Profesor Schwartz-Waldeck z Wiedeńskiej Akademii Sztuki malował wiejskie krajobrazy
a Alfred Friedberg, amator z Frankfurtu, martwą naturę. Była także artystka,
jednak nie widziałem jej prac. Max narzekał kiedyś: - Kurt, maluję portret Frenzla,
siadam do niego codziennie na pół godziny. Powinienem oddać nie tylko jego podobieństwo,
ale także ukazać jego duszę, a to jest dla mnie niemożliwe. W Sobiborze
stacjonowało około 20 esesmanów. Mieszkali w Vorlager (przedpole obozowe),
które znajdowało się pomiędzy rampą kolejową i Obozem I. Z jednej strony przedpole
obozowe rozciągało się aż do Obozu II. Na kwatery SS składały się schludne,
małe, domki wykonane z prefabrykatów, które prowadziły Żydówki. Baraki Ukraińców
oraz Waffenkammer (Zbrojownia) również znajdowały się na terenie przedpola
obozowego. Cały kompleks, który łącznie składał się z czterech oddzielnych obozów,
nosił oficjalną nazwę Sonderkommando Sobibor (Special Commando Sobibor). Było
to państwo w państwie, w którym rządy sprawowało SS. Członkowie SS sprawowali
funkcję sędziów, przysięgłych oraz katów. Dla swoich własnych korzyści prowadzili
obóz w sposób bezwzględny. Oczywiście zastraszeni więźniowie nie mieli żadnych
praw. To SS decydowało, kto miał żyć, a kto umierał. Nie tylko maltretowali nas
i okradali, gdy tylko mieli na to ochotę, kradli również cenne przedmioty, które miały