ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Marek Bem, Wojciech Mazurek
oględzin obszaru, na którym mieścił się obóz, sporządzono jego plan sytuacyjny,
dokonano zdjęć fotograficznych na miejscu, oraz przeprowadzono wywiady we
Włodawie, co do osób, które mogłyby udzielić wyjaśnień i danych, dotyczących
urządzenia obozu, nazwisk zbrodniarzy niemieckich, którzy tam „urzędowali”,
ilości transportów i osób dostarczonych do obozu, sposobów unicestwiania ludzi
i zacierania przez Niemców śladów swych zbrodni. W dniach 13-18 października
przesłuchano 9 świadków, zamieszkałych we Włodawie, Sobiborze i w okolicach,
w tym 2-ch byłych więźniów obozu. W czasie od 29 października do 7 listopada
zostało przeprowadzone dalsze dochodzenie w Chełmie, przy czym przesłuchano
świadków, w tym jednego byłego więźnia obozu, oraz została pobrana próba popiołu
i kości z terenu obozu dla stwierdzenia, drogą ekspertyzy, czy są pochodzenia ludzkiego.
Próbę popiołu i kości przesłano w dniu 12 listopada do Instytutu Ekspertyz
Sądowych w Krakowie z prośbą o ustalenie, czy są to pozostałości po spalonych
zwłokach ludzkich.
W toku dochodzenia okazało się, że spora ilość świadków, zeznania których mogłyby
być nader ważne dla sprawy, wyjechała z miejscowości, w których przebywali
zaraz po wojnie. Niektórych z nich udało jednak się odnaleźć i przesłuchać.
„[…] Prowadzenie przeze mnie dochodzenia w sprawie Obozu Śmierci w Sobiborze
natrafia m. in. na tego rodzaju trudności, że zapodani przez ob. Sędziego
w Jego wniosku z dnia 28 IX do Prokuratora Sądu Okręgowego w Lublinie świadkowie
1/ Metz Zelda i 2/ Hersz Cukierman nie mieszkają pod wskazanymi adresami
(dom przy ul. Koszykowej nr 42 w Warszawie jak się okazało jest całkiem zniszczony;
zaś odnośnie 3/ Poderlebnika Salomona i 4/ Hanel Szalce zostały podane tylko
nazwy miast (Koło i Kraków), co w związku z brakiem ich danych personalnych
utrudnia odszukanie ich przez milicję. Ponieważ zachodzą przypuszczenia, że przy
przepisywaniu na maszynie wniosku ob. Sędziego mogły się zdarzyć pomyłki w adresach,
(na przykład wydrukowane zostało nazwisko „Poderlebnik”, gdy tymczasem
wg mych ustaleń winno być „Podchlebnik”), przeto uprzejmie proszę o sprawdzenie
w aktach, względnie w posiadanych notatkach czy i jakie są dokładniejsze adresy
tych 4-ch świadków i zakomunikowanie mi o tym w możliwie szybkim czasie […]” 3 .
W ramach prowadzonego śledztwa gromadzono i analizowano wszelkie informacji
dotyczące Sobiboru, zbierano relacje ocalałych więźniów, przesłuchiwano
świadków zewnętrznych, przeprowadzono oględziny miejsca, gdzie znajdował się
obóz 4 :
Jednymi z pierwszych działań Powiatowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich
w Chełmie było zabezpieczenie w zakładach fotograficznych w Chełmie i Rejowcu
ponad 700 zdjęć (klisz i odbitek) niemieckich, w tym sześciu fotografii człon-
3
List Sędziego Okręgowego III Rejonu w Lublinie do Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich
w Polsce, do sędziego Józefa Skorżyńskiego, Lublin 21 października 1945 r.
4
Sprawozdanie Prokuratora Sądu Okręgowego w Lublinie A. Schniersteina z dnia 23 listopada
1945 r. do Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce i Sędziego Apelacyjnego
Śledczego Józefa Skorzyńskiego