Vel 249. 963 Tweede Kamer.

More documents

Recommendations

Info

994 28ste VERGADERING. — 12 DECEMBER 1933. 2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Eijksbegrooting voor (Greeneweg.) gevolgd in het overleg van de Kamer met 's Ministers ambtsvoorganger. Als de Minister nog eens de stukken van do begrooting voor het dienstjaar 1930 zou willen inzien, dan zal hij daaruit leeren, dat aan Minister Terpstra is gevraagd naar zijn program van de eerste jaren en deze het heel kalm heeft opgenomen en zijn plannen voor de toekomst heeft ontvouwd. En hoewel wij helaas heel vaak met dien Minister niet konden meegaan en van inzicht verschilden, heeft het debat toch altijd een zeer regelmatig verloop gehad. De Minister heeft nu medegedeeld, dat hij een groot plan in voorbereiding beeft, waarvan de inhoud niet vooraf zal worden bekendgemaakt. Mijnheer de Voorzitter! Ik zal niet aandringen op nadere aanduiding van den inhoud. Maar het verbaast me toch wel, dat de Minister, die volgens zijn zeggen, met de bedoeling om dit plan te verwezenlijken, een Ministersportefeuille heeft aanvaard, ons niet de groote richtlijnen en de vage omtrekken van zijn plan kan kenbaar maken. Mij dunkt, een Minister met geheel nieuwe plannen moest er op gesteld zijn dit te doen. Ik hoop dan ook, dat wij er iets van te hooren krijgen in dit stadium van het debat, niet om er over te debatteeren, maar wel om er ons zelf eens op te bezinnen. De Minister houdt zich aanbevolen voor adviezen. Ilc weet niet, of dit misschien ironisch is bedoeld. Ik weet niet, of ik dit deel van de Memorie verstandig genoeg gelezen heb, maar ik waag het er op. Daarom wil ik den Minister als ons inzicht kenbaar maken, dat zonder verlenging van den leerplicht het nut van alle nieuwe plannen voor ons problematisch blijft. Verder zou ik alvast als onze meening willen mededeelen, dat in welk plan dan ook een splitsing van de leerlingen naar hun latere bestemming op een te vroegen leeftijd altijd verderfelijk zal zijn en dat wij dus hopen, dat de splitsing niet op een te vroegen leeftijd zai plaats vinden. Daarnaast willen wij den Minister adviseeren, toch vooral zich ten opzichte van het openbaar onderwijs gestadig voor oogen te houden de tweeërlei bestemming van dat onderwijs en het grondwettelijk voorschrift omtrent de voldoende gelegenheid tot het ontvangen daarvan. Eindelijk wil ik wel de zeer nadrukkelijke vraag stellen, of het nu in dezen noodtoestand toch eigenlijk wel de goede tijd is om een geheel nieuwe onderwijsorganisatie op te zetten. Eijst niet het gevaar, dat deze nieuwe organisatie al te zeer het stempel zal dragen van den nood dezer tijden en dus in toekomstige betere tijden, waarop wij allen met den heer Moller nog hopen, zal achterblijven bij wat dan weer mogelijk zal zijn. Hoezeer ik ook zou willen meebevorderen, dat er eens eindelijk rust komt in onze onderwijswereld, de rust van den uitgeputte, die niet in staat is zich te bewegen, verkies ik toch niet voor betere tijden. Maar behalve de groote plannen, die ons als verrassing wachten voor de toekomst, hebben wij toch ook maatregelen voor het lieden noodig. Ik ga dus niet spreken over al of niet financieele gelijkstelling van openbaar en bijzonder voorbereidend onderwijs, waarvan wij tegenstanders zijn, zooals bekend is. Maar ik vraag wel, hoe de Minister staat tegenover het oogenblikkelijk gevaar van het verdwijnen van wat er momenteel bestaat. De Minister verzekert herhaaldelijk — en wij gelooven dat natuurlijk —, geen aanvallen op het onderwijs in den zin te hebben, maar juist de redding en het behoud er van na te streven. Hoe moeten wij dan, nu wij geen Ministers, maar Regeeringspolitiek hebben, verklaren, dat de Minister kon meegaan met het optreden van de Eegecring, die van noodlijdende gemeenten, of die het dreigen te worden, eisclit de opheffing van het bestaande kleuteronderwijs? Juist in een tijd, dat de sfeer in de woningen der kinderen van geheel of gedeeltelijk werkloozen, van boeren en burgers, wier bestaan al hachclükcr wordt, steeds minder geschikt wordt voor het kleine goed, dat zon en blijheid zoo noodie heeft; in een tijd, dat door het toenemende snelverkeer het verblijf op straat steeds gevaarlijker wordt! Wat zal de houding vin den Minister zijn jegens de gemeenten, die Eijkshulp noodig hebben om te kunnen behouden wat (Groeneweg e. a.) er is? Evenzoo wil ik het voor het heden nog eens zeggen, hoe broodnoodig de uitbreiding van don ieerplicht is, in bel belang van de kinderen zelf, maar daarnaast in het belang der werkloozen, wier kans op arbeid met iedere nieuwe lichting, die van de school komt, vermindert. Financieele bezwaren, ik erken ze, maar zijn ze werkelijk zoo groot als men denkt? Er loopen reeds zooveel onderwijzers werkloos, aan een groot deel waarvan men wachtgeld moet uitkeeren; hoogstwaarschijnlijk komen er lokalen leeg door het grooter worden van de klassen, door het samentrekken van meer kinderen in een localiteit. In het begin zouden wij zelfs kunnen volstaan met een halven schooldag, zoodat twee ploegen leerlingen zouden toe kunnen met één leerkracht. Men ziet hieruit, wij zijn bereid tot elk overleg. Wij worden door niets anders gedreven dan door overwegingen van moreclen aard en door de zorg voor j de kinderen, die van de school komen en nergens een onder | komen hebben om hun tijd nuttig door te brengen. In het belang ook van de werkloozen, wien wij de grootste kans gunnen om aan het werk te komen. Bij al deze overwegingen wensch ik nog eens de aandacht van den Minister te vragen voor de instelling eener commissie, die tot taak zou hebben om in de eerste plaats plannen te maken in zake zorg voor de werklooze jeugd op allerlei terrein, waarvan de leiding zou moeten zijn bij het Departement van Onderwijs, j dat volgens ons het aangewezen Departement is voor zorg van j allerlei aard op ontwikkelings en opvoedingsgebied voor de werk ; looze jeugd. Zoolang die commissie er niet is, zou ik niet gaarne meegaan met diegenen, die aangedrongen hebben op opheffing van den Centralen Jeugdraad, maar zou ik eer willen aandringen op uitbreiding dan op inkrimping van de taak van dezen Jeugdraad in verband met het lot der jeugdige werkloozen. De heer Lingbeek: Mijnheer de Voorzitter! Een algemeene beschouwing over het optreden van dezen Minister. Toen deze bewindsman nog maar nauwelijks zijn ministerieele costuum ! had aangetrokken, toen kwam Zijn Excellentie er toe, om, in gulheid des harten, de mannen van rechts, die wat vreemd tegen dezen Minister, als medegenoot van een dr. Colijn, opzagen, aan te spreken met den naam van „broeders". Dat kon toen heel niet door den beugel, want aanstonds verscheen in De Standaard een artikel, met betoog, dat dat spreken van „broeders" den Minister ganschelijk niet betaamde; dat nu, ter wille van de crisis, wel is waar een crisispolitiek werd gevoerd, maar dat straks, als de crisis voorbij was, het weer de onvervalschte antithese-politiek zou worden, waaraan dan deze Minister natuurlijk heel niet zou kunnen en mogen mede-fabriceeren. Die beminnelijke bejegening moest de Minister zich ge : troosten. En hoe heeft Zijn Excellentie daarop toen gereageerd? Mijnheer de Voorzitter, origineel, als altijd, is de Minister toen aangekomen met een doofpot? Neen, met een komfoor, gevuld met vurige kolen, en heeft die opgehoopt op de hoofden van die hem den broedernaam weigerden. Want in Jubbcga, het centrum der cultuur, zooals de Minister zeide, Mijnheer de Voorzitter, hield de Minister een rede, waarvan ik alleen maar zal zeggen, dat elk rechtsch hart er bij bonsde van vreugde. En toen het verslag van des Ministers Nijmeegsche rede in de bladen verscheen, over het goed recht en het nut eener Koomsche wetenschap, neen maar, toen kon een hekend Eoomsch blad zich van verrukking niet langer bedwingen en het schreef woordelijk: „C'hristenzielen, wie had dat ooit verwacht." Ja, wie had dat verwacht? Blijkbaar was menig rechtsch hart gepijnigd geweest door de zorg, dat deze Minister, aan het bewind gekomen, voor het bijzonder onderwijs zou blijken te zijn een vos in het hoenderhok. Maai hoe viel dat mee! liet was geen vos; het was veeleer een zeer fraaie haan, die al de bijzondere kippen deed kakelen van vreugde. Mijnheer de Voorzitter! Tot op zekere hoogte begrijp ik dat optreden van dezen Minister. Een bewindsman moet altijd anders optreden dan een Kamerlid; dat hóórt nu eenmaal zoo. En deze bewindsman was niet alleen omringd door een schare van medebewindslieden, met wie hij had te rekenen, maar bovendien, hij 1 stond ook te hoog om zijn Minhters^laats te gebruiken ten
Vel 257. 995 28ste VERGADEEING. — 12 DECEMBER 1933. 2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbogrooting voor 1934. (Lingbeek.) einde zijn voormalige tegenstanders met een vriendelijk gezicht af te schepen, maar intusschen zijn eigen lieden van alles toe te stoppen. Aan zulke praktijken deed déze Minister niet, en dat prijs ik in Zijn Excellentie. Ach, waren alle menschen zoo! Maar, Mijnheer de Voorzitter, indien ik nu geroepen was om als hofprediker voor dezen Minister op te treden, dan geloof ik, dat ik geen beter woord ter behandeling zou kunnen nemen dan het W'oord van den wijzen koning Salomo, hetwelk deze vermaning behelst: „Wees niet al te rechtvaardig en wees niet al te goddeloos." Dat al te goddeloos zou ik dan voorloopig niet nader uitwerken, maar ik zou vooral op des Ministers hart willen binden, dat voorschrift van „niet al te rechtvaardig". En ik zou daarmee dan niet bedoelen, dat een weinig onrecht er bij wel goed is, maar dat men uit louter rechtvaardigheid tegenover anderen wel onrechtvaardig kan worden tegenover zich zelf en onrechtvaardig tegenover zijn eigen voormalige vrienden. Hoe was nu het optreden van dezen Minister op het tooneel van het lager onderwijs ? En dun wijs ik er op, dat de Minister sterk heeft bevorderd het opheffen der kleine openbare scholen, in onderscheiding van de kleine bijzondere scholen, die ongemoeid bleven. Mijnheer de Voorzitter! Ik weet, dat de Minister in Jubbega heeft gezegd, dat er veel meer kleine openbare dan kleine'bijzondere scholen bestonden. Ik weet ook, dat de Minister is voortgegaan te betoogen, dat de financieele gelijkstelling volstrekt niet inhield, dat de Minister met de bijzondere scholen even vrij kon omspringen als met de openbare; alsmede dat de Minister niet in staat was geweest om hals over hoofd een wet tot stand te brengen, waardoor hem die vrijheid wèl werd geschonken. Maar het feit blijft toch het feit, dat de Minister het sein heeft gegeven om allerwege een slachting te gaan aanrichten onder de openbare scholen, terwijl Zijn Excellentie wist, dat er verlangende slachters genoeg waren en dat het bijzonder onderwijs er met welgevallen naar zou staan kijken en er winst van zou behalen. Er is een tijd geweest, dat het een eer was voor eiken ridder zonder vrees of blaam om tegen het neutrale openbare onderwijs, dat toen met geweld aan ons volk zich opdrong, in het krijt te treden. Nu zijn de tijden veranderd. De voorheen briesende leeuw ligt bijkans zieltogende. Mijnheer de Voorzitter! Het is niet ridderlijk om een stervenden leeuw nog een schop te geven. Dat verwacht ik ook niet van dezen Minister, die, afgezien van zijn persoonlijke oude liefde, heeft te bedenken wat elke Minister van Onderwijs heeft te bedenken, dat die huidige openbare school, wat men ook tegen haar heeft, dit voor heeft, dat zij voor elke partij op haar beurt de onmisbare vluchtheuvel kan worden, waarheen zij te midden van een anders gezinde bevolking haar kinderen nog het veiligst kan heenzenden. Van harte wensch ik den Minister, die nu (zij het noodgedwongen) is overgegaan tot afslachting van de overtollige koeien der openbare scholen, straks, als Zijn Excellentie een regeling gaat ontwerpen om ten opzichte van het bijzonder onderwijs tot dergelijke maatregelen de handen vrij te krijgen, daarbij dezelfde geesteskracht toe. De Minister maakt op bladz. 3 van de Memorie van Antwoord er melding van, dat in het Voorloopig Verslag, bladzijde zooveel, de wensch van sommige leden werd weergegeven, dat in de onderwijszaken te werk zou worden gegaan naar artikel 36 der Nederlandsehe Geloofsbelijdenis. Dat is niet afkomstig van mij; alleen reeds hierom niet, omdat bij de huidige Grondwet de Minister met geen artikel 30 kan rekening houden. Zulk een wensch zou dus m. i. alleen kunnen worden te kennen gegeven bij hoofdstuk I der begrooting. Er zou dan een voorstel tot Grondwetsherziening moeten worden gedaan. Maar ook verder zou ik, indien ik had gemeend den genoemden wensch in de afdeelingen te moeten uitspreken, dat niet gedaan hebben zonder een nadere aanwijzing, hoe dan rn. i. volgens art. 36 de onderwijszaken moesten wor Handeiingen der tStaten-Generaal. — 1933—1934. — II. (Lingbeek e. a.) den geregeld; immers, zonder zulk een aanwijzing, was allerlei misverstand onvermijdelijk. Ik vat er dus ook geen vuur op, als de Minister zegt, dat wanneer het zou gaan naar artikel 36, het met de vrijheid in Nederland zou zijn gedaan. Alleen vergunne u mij, Mijnheer de Voorzitter, den Minister daarop te antwoorden, dat het zou kunnen meevallen, en den Minister er aan te herinneren, dat hetzelfde Nederland van artikel 36 ook is geweest het klassieke land der vrijheid. Maar als dan de Minister zijn passage eindigt met te zeggen, dat beschouwingen, ten einde het onderwijs te regelen in verband met artikel 36, onNederlandsch zijn, ja, „bovenal on Ncderlandsch", dan vergunne u mij tot Zijn Excellentie deze vraag te richten: die potsierlijke lappendeken van scholen van alle mogelijke kleuren voor kinderen van alle mogelijke richting, die wij hier voor Riiksrekening hebben in Nederland, • meent de Minister in trouwe, dat die veelvervige rok, waarin ons onderwijs thans gestoken is, echt Nederlandsen zou zijn? Mijnheer de Voorzitter! Indien de Minister daarop bevestigend zou antwoorden, dan heeft men vóór dr. Kuyper en Schaepman, die ons volk in dat pak hebben gestoken, nooit anders dan onNederlandsche Nederlanders in Nederland gehad. Mijnheer de Voorzitter! Ik deel die meening niet. Ik meen, dat de huidige onderwijsregeling wel een Nederlandsehe is, maar een Nederlandsehe van het slechtste soort. Immers, zulk een regeling, die ons volk, van der jeugd af aan, aan flarden scheurt, die onze schatkist uitput, die Rome rijk maakt en Nederland arm, die ons land der Vaderen ten prooi geeft aan Rome en ongeloof, en die ons, als in een bont harlekijnspak gestoken, ten spot maakt van Europa. Zou dat echt Nederlandsch zijn? Mijnheer de Voorzitter! Zal ooit, wat God geve, het oude Nederland herleven, dan zal het van dien Kuyperiaansehen bedelaarsdeken der hedendaagsche onderwijsregeling moeten verlost worden als van een wegwerpelijk kleed en dan zal op de oude nationale school weer plaats moeten komen voor den God der Vaderen en voor Zijn nu uitgebannen Woord. Indien de Nederlandsehe Minister dat onNederlandsch zou noemen, om ons jonge volk, ook op de Nederlandsehe nationale school, bekend te maken met wat eens de kracht en de troost is geweest der vaderen, in leven en in sterven, Mijnheer do Voorzitter, dan houd ik het met het oude Nederland en blijf ik daarbij fier op den Nederlandsehen naam. Ik heb hieraan nog slechts één ding toe te voegen, nl. ceterum censeo Carthaginem esse delendam; dat wil in onzen tijd zeggen: overigens meen ik, dat aan de vooral nu ten hemel schreiende overbekostiging der kloosterscholen eindelijk een einde moet komen. De heer Zijlstra: Mijnheer de Voorzitter! De Memorie van Antwoord van den Minister van Onderwijs is een gedegen stuk. Bi]na overal belangrijk. De eerste bladzijden zijn echter stellig de meest interessante. Gaarne breng ik den Minister hulde voor de kloeke wijze, waarop hij zijn uitermate moeilijke, maar toch ook weer mooie taak heeft geschetst. Zij mag niet worden omschreven als de zorg om zooveel mogelijk op het onderwijs te bezuinigen, maar als de plicht om ons onderwijs te behoeden voor den ondergang, die van de financieele positie het gevolg kan zijn. Zoo ziet hij zich als den beschermer van het onderwijs tegen dreigende gevaren. Er moet zijn beperking, vereenvoudiging, doelmatiger organisatie uit lijfsbehoud. En het is daarom, dat hem bij al zijn werk het tekort op de Rijksbegrooting voor oogen staat. Hij heeft reeds bezuinigingsmaatregelen gc^ troffen en die tegen felle aanvallen verdedigd, een verdediging vol argumenten, die niet minder krachtig zouden zijn geweest^ ook al waren zij bijgeval niet in een centrum van cultuur uitgesproken. De vraag is gesteld: hoe denkt de Minister het bedrag der bezuiniging van 15$ millioen te verkrijgen? Het antwoord is: dit bedrag is van te voren in den Ministerraad vastgesteld en niet verkregen door een optelling van verschillende bezuinigingen. Het kan ook niet worden verkregen door een cumulatie 'van
Page 1 and 2: Vel 249. 963 Tweede Kamer. 28 STE V
Page 3 and 4: (Voorzitter e. a.) 965 28ste VERGAD
Page 5 and 6: Vel 250. 967 Tweede Kamer. 28ste VE
Page 7 and 8: 969 28ste VERGADERING. — 12 DECEM
Page 13 and 14: Vel 252. 975 Tweed© Kamer. 28ste V
Page 15 and 16: (van Voorst tot Voorst.) 977 28ste
Page 17 and 18: Vel 253. 979 Tweede Kamer. (IJzerma
Page 19 and 20: m 981 28ste VEEGADEELNG. — 12 DEC
Page 21 and 22: Vel 254. 983 Tweede Kamer, (Sneevli
Page 23 and 24: (Minister Oud.) 985 28ste VERGADERI
Page 25 and 26: Ve! 255. 987 Tweede Kamer. (Ministe
Page 27 and 28: (Amelink.) 989 28ste VERGADERING.
Page 29 and 30: Vel 256. 991 Tweede Kamer. (Ministe
Page 31: 993 28ste VEEGADEEING. — 12 DECEM
Page 39 and 40: 1001 28ste VEEGADEE1NG. — 12 DECE
Page 41 and 42: Vel 259. 1003 Tweede Kamer. 28ste V
Page 43 and 44: 1005 28ste VERGADERING. — 12 DECE
Page 59 and 60: 1021 28ste VERGADERING. — 2. Vast

Vel 249. 963 Tweede Kamer.

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?