Vel 249. 963 Tweede Kamer.

1008
28ste VEBGADEEING. — 12 DECEMBER 1933.
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbegrooting voor 1934.
(Lingbeek e. a.)
Gunning eenmaal noemde: „het lied, dat sluimert in het dogma
der Kerk".
Evenwel, die persoonlijke liefde voor schoone klanken doet
hier niets ter zake, al was het alloen hierom, dat de leer der
oud-Christelijke muziek, waarmede de benoemde hoogleeraar
zich vooral bezighoudt, wat anders is dan de muziek zelf. Een
doofstomme zou zich met deze wetenschap kunnen bezighouden.
En toch, de Minister vond, alhoewel bezuinigende, wel gelden
voor de benoeming van den spiksplinternieuwen muziekhoogleeraar,
maar, helaas, daarna kwam de bezuinigingsdrang op
eens weer boven en Zijn Excellentie aarzelde en blijft blijkbaar
aarzelen wat betreft de bezetting van den eeuwenouden leerstoel
voor de geschiedenis van het Christendom te Leiden. In
rond Hollandsen: de kenner der Roomschc gewijde muziek kreeg
zijn benoeming; de onbekende soldaat, de Hervormde professor
te Leiden, wacht al maandenlang af of hij ooit professor zal
worden. M, a. w., wat die muziek kost dreigt op de opleiding
der Hervormde predikanten te worden verhaald.
Mijnheer de Voorzitter, ik weet niet goed of ik hierop het
woord van Salomo moet toepassen: w-ees niet al te rechtvaardig,
dan of hier meer van toepassing is de Koninklijke vermaning:
wees niet al te goddeloos. Hoe gaarne zou ik vernemen, dat
Zijn Excellentie mij kon antwoorden : in elk geval niet zóó al te
rechtvaardig of te goddeloos, dat ik niet aanstonds zou benoemen
een hoogleeraar voor de vacante leerstoel te Leiden.
De heer van der Heide: Mijnheer de Voorzitter! Wij zullen
natuurlijk in dezen tijd bij deze begrooting niet over eventueelo
reorganisatie van ons hooger onderwijs kunnen spreken, omdat
wij de aankondiging hebben gekregen van een wetsontwerp, dat
de algemeene lijnen van het onderwijs zal trekken. Met zeer
groote belangstelling zullen wij natuurlijk te gemoet zien hoe
de Regeering de vitale belangen van het hooger onderwijs zal
kunnen vereenigen met de noodig geachte bezuiniging en versobering.
Mijnheer de Voorzitter! In dit verband wil ik een kort woord
spieken over den leerstoel van wijlen prof. Eekhof; ik meen, dat
de wensch, dat deze leerstoel weer bezet wordt, niet kan worden
bestreden door de noodzakelijkheid van taakverdeeling en concentratie,
die ook ik aanvaard. Taakverdeeling en concentratie
zullen er toch niet toe kunnen leiden, dat het onderwijs in een
bepaald vak of in een bepaalde reeks van vakken, kerkgeschiedenis,
geschiedenis van het Christendom, lectuur van patristisch
Latijn, zal moeten worden gegeven door hoogleeraren, b.v. een
nieuw-testamenticus of een hoogleeraar in de religieuze philosophie.
Er zou natuurlijk van dergelijk onderwijs en van behoorlijk
examineeren niets terechtkomen.
De Minister is nu in correspondentie met curatoren en ik
hoop van harte, dat die er toe zal leiden, dat hij inderdaad een
opvolger van prof. Eekhof zal benoemen. Ik weet, dat er in
Leiden onrust en ontstemming is in de kringen der theologen;
de Minister zal misschien ook in de Nieuwe Rottcrdamsche
Courant hebben gelezen, dat er op zeer humoristische wijzo
door een student uiting is gegeven aan die onrust in een alleraardigst
versje, dat ik met het oog op den tijd nu maar niet
zal voorlezen.
Een ander punt, waarop ik iets uitvoeriger wil ingaan, is het
standpunt van den Minister ten opzichte van de subsidieering
van de R.-K. handelshoogeschool te Tilburg. De geachte
bewindsman heeft verklaard, dat hij principieel tegen een dergelijke
subsidieering geen bezwaar heeft; er kan alleen van subsidiceren
niets komen vanwege de tijdsomstandigheden. Die
mededeeling van den Minister heeft mij ten deele verwonderd.
Sinds jaar en dag is hier in de Kamer gepleit door den heer
van Wijnbergen voor subsidieering van de R.-K. handelshoogeschool;
dat pleit van den heer van Wijnbergen is bestreden
van Christelijk-historische zijde, ook van onze zijde; de
heer Marchant heeft in die debatten nooit met een woord den
heer van Wijnbergen gesteund en naar ik meen heeft een van
zijn politieke vrienden het evenmin gedaan.
Er is naar aanleiding van dit herhaalde pleiten van den heer
(van der Helde.)
van Wijnbergen destijds een klein debat geweest over de vraag,
of liet bijzonder hooger onderwijs financieel gelijkgesteld behoorde
te worden; de heer Slotemaker de Bruine, wijlen de heer
Heemskerk, de heer van Wijnbergen en ik zelf hebben aan dat
debat deelgenomen. De heer Marchant heeft ook bij die gelegenheid
niet gesproken. Nu is het natuurlijk mogelijk — ik neem
dat onmiddellijk aan —, dat de heer Marchant al die jaren
principieel vMr die subsidieering is geweest en redenen heeft
gehad in deze Kamer om er niet van te doen blijken. Wat moet
dan. de verklaring zijn?
Intusschen, subsidieering zou op verzet van velen uit deze
Kamer, ook van onze fractie, stuiten. Wij behoeven daarover
niet verder te spreken, want die subsidieering komt er niet; de
tijdsomstandigheden laten dat niet toe.
Ik herhaal: deze mededeeling verwondert mij ten deele. Ten
deelc. Ik heb het genoegen gehad een verslag van een rede van
den Minister te mogen lezen bij de viering van het tweede lustrum
van de Eoomseh-Katholieke universiteit te Nijmegen. Ik
weet niet, of dat verslag in alle opzichten juist is; ik bedoel het
verslag in de Nieuwe Eotterdamsche Courant van 18 October.
In don regel zijn die verslagen zeer juist en zaakkuudig gesteld,
zoodat ik de vrijheid neem op dat verslag nader in te gaan, en
dan kan ik den Minister verzekeren, dat velen in ons land zich
over die rede hebben verbaasd en geërgerd. Daaronder waren
vele wetenschappelijke denkers van groot gezag. Zij hebben zich
geërgerd, dat met zoo weinig kennis van de materie en een zoo
gebrekkige probleemstelling werd georeerd over de vraag van
godsdienst en wetenschap. Wij lezen o. a. in die rede, dat de
offieieele wetenschap hier onbewust een eigen cachet had gekregen
en dus verwend was en verwende lieden raken gemakkelijk
het spoor bijster. Inderdaad, dat blijkt herhaaldelijk. En die
verwende lieden surpeerden allerlei terrein voor zich zelf. Zoo
zou dan de antithese wetenschap-godsdienst zijn ontstaan en de
wetenschap zou dan nog meenen neutraal te zijn. De wetenschap
zou dan de pretentie hebben gehad den godsdienst overbodig te
verklaren; gelukkig was er nu een Roomsch-Katholieke universiteit,
die de wetenschap beoefent en die door haar bestaan een
voortdurende weerlegging van die dwaze pretentie was. Zoo ongeveer
was de korte inhoud van de rede van den geaohten bewindsman.
Misschien dat 30 jaar geleden een dergelijke rede eenigen
zin zou hebben gehad; toen was het de tijd van materialistische
en naturalistische concepties, in dien tijd niet bij onze hooglceraren,
maar bij tweede en derde rangs-denkers, want van
onze, den toon aangevende hoogleeraren, bijv. Lorentz, Badhuizen
Roozeboom, van der Waal, heeft men nooit dergelijke
dingen gehoord. Die rede, zooals die nu uitgesproken was, was
volmaakt overbodig. De Minister sprak daar voor een instituut,
de Roomseh-Katholieke universiteit, die Roomsen wetenschappelijk
leven beoefent als onderdeel van de Eoomsehe cultuur.
De tijd laat niet toe breedvoerig daarover te spreken. Ik ontken
geen oogenblik, dat er voortreffelijke geleerden zijn, die met
hart en ziel trouw zijn aan de Roomsche Kerk, zich onderwerpen
aan haar geestelijk gezag en haar leerstellingen belijden met min
of meer persoonlijke vrijheid van opvatting. Is dat Roomsche
wetenschap in den zin van „eigen cultuur"? Natuurlijk niet.
Het is wetenschappelijke cultuur van onzen tijd en de wetenschappelijke
arbeid van begaafde mannen van onzen tijd, die
Roomsch zijn in hun religieus denken en voelen. Anders niet.
Verder bestaat in Roomsche kringen en onder het Roomsche
deel van onze natie, gelijk onder overwegend Roomsche volken
wetenschappelijk leven, dat met den invloed van die geleerden
samenhangt en bevorderlijk is voor hun wetenschappelijken
arbeid. Is dat Roomsche wetenschap in den zin van eigen cultuur?
Allerminst. Het is wetenschappelijk leven van onzen tijd,
gelijk het in de Roomsche kringen of volken gericht wordt on
vragen, vooral van belang voor Roomschen, en dat gevoed wordt
door den arbeid vooral van geestverwante denkers en onderzoekers.
Maar wat in dien arbeid echter wetenschappelijk is,
is niet uitsluitend Roomsch, zelfs niet eens kenmerkend
Roornsch. En wat er wel typisch, karakteristiek Roomsch in
is, dnt kan in zijn poort iets boel voortreffelijks zijn, bijv. dogmatiek
of mj stick vi upologetiek, maar algemeen geldige weten­