Vel 249. 963 Tweede Kamer.

997
28ste VERGADERING. — 12 DECEMBER 1933.
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbegrooting voor 1984.
(Zijlstra e. a.)
vordering dezer dwaling doet niets anders dan steunen communisme
en fascisme, de meest tyrannieke vormen thans. Op de
handhaving van het rijke goed der vrijheid komt het dus ook bij
de reconstructie vóór alles aan. Wat ook aan den omtrek moge
worden afgebroken en veranderd, die moet ongeschonden blijven
staan. Do Minister zal, dit weet ik, er niet de minste inbreuk
op willen maken. Maar juist, omdat ik dit weet, zou ik ook hielpen
vraag om revisie willen laten hooren. Revisie in zake een
uitlating en revisie in zake een besluit.
De uitlating vind ik in de Memorie van Toelichting tot het
thans aanhangige ontwerp tot wijziging van de Lager-onderwijswet,
als de Minister zegt, dat hij tot het uitsluiten der bevoegdheid
van de Regeering om over de gegrondheid van een beroep
of beginselbezwaar te oordeelen, durft over te gaan. omdat hij
den ernstigen wil bij het bijzonder onderwijs tot bezuiniging
ontwaart.
Die ernstige wil is aanwezig. Maar van dien wil mag toch niet
afhangen het al dan niet uitsluiten eencr bevoegdheid, die de
Regeering niet bezit en ter wille van de Ir idhaving der geestelijke
vrijheid ook krachtig behoort af te wijzen.
Het besluit, waarop ik doel, is de beslissing omtrent do aanvraag
voor een Christelijke school te Uddel onder Apeldoorn.
Die afwijzing beoordeel ik niet. Zij kan gegrond zijn op de wet,
als het benoodigd aantal kinderen er niet is. Plet gaat mij om
een deel der motiveering. Ik lees daar: ,,dat immers hier —
d.w.z. in Uddel — reeds jarenlang de toestand zoo is, dat de
ouders, die voor hun kinderen bijzonder onderwijs verlangen, die
kinderen de openbare school aan het Uddelevmeer doen bezoeken
zonder dat dit blijkbaar overwegende bezwaren heeft opgeleverd".
Wat ziet men nu hier? Er zijn ouders, die een bijzondere
school begeeren, dus om des beginsels wille niet meer genoegen
nemen met het openbaar onderwijs. Zij willen een
school met een richting, die zij belijden.
De Minister van Onderwijs zegt echter in de genoemde overweging:
tot nog toe vondt gij de openbare school goed. Die blijft
dus voor u goed. Feitelijk is het dus niet de ouder, die beslist
over de richting van het onderwijs voor zijn kinderen, maar d-3
Minister. In beginsel is hier dus — onbedoeld natuurlijk — aanwezig,
wat wij thans in volle consequentie als een vreeselijke
zaak voor ons zien in andere landen, dit namelijk, dat de Overheid
beslist, welke richting voor de onderdanen geschikt zal zijn.
Dat wijst de Minister met kracht af. Hij zegt tot degenen, die
het geweld van den Staat in dienst van de waarheid willen stellen:
ik hoop niet, dat zulks ooit wet wordt in Nederland. Dit is
aantasting van de vrijheid van onderwijs. Hierom is het nu
juist, dat ik met zoo volle vrijmoedigheid en goede verwachting
de vraag om revisie der motiveering van genoemd besluit thans
doe. Waar menschen beslissen en spreken, kunnen vergissingen
worden begaan. Een incidenteele uitspraak breekt ook nog niet
de vrijheid. Maar juist nu, nu het pleit tusschen geestelijken
dwang en vrijheid heel de wereld beroert en de gevaren groot
zijn, bieden ons land en volk het beeld van een geestelijke vrijheid,
die nergens wordt genoten. Zij het ook bij de reconstructie
van ons onderwijs het beeld van een volk. dat met de grootste
nauwgezetheid, lot zelfs in het allerkleinste toe, jaloersch bewaakt
het groote goed, dat het, ook in de onderwijswetgeving,
geschonken werd.
De heer Swing: Mijnheer de Voorzitter! Aan den eenen kant
is het volkomen begrijpelijk, dat de. toestand van onzekerheid,
die de laatste jaren allengs op elk terrein van het onderwijs is
ontstaan, de vrienden van een goed ingericht en goed functionneerend
onderwijs, tot welke vrienden ik niet in de laatste plaats
ook dezen Minister reken, met bezorgdheid vervult. Maar aan
den anderen kant mag met de geachte afgevaardigde mejuffrouw
Groeneweg de vraag worden gesteld, of de abnormale tijd, dien
wij beleven, wel het meest geschikte moment is, om door een
forschen greep, een algeheele reorganisatie, het geheele onderwijs
opnieuw te gaan regelen.
De toestand van onzekerheid, waarover ik sprak, is vooral
door twee omstandigheden veroorzaakt. In de eerste plaats
doordat er op bijna elk terrein van het onderwijs wetsontwerpen
(Suring.)
bij de Kamer aanhangig zijn, zonder dat er blijkbaar aan gedacht
wordt deze verder af te doen. Er ligt bij de Kamer in
vergevorderd stadium van voorbereiding een wetsontwerp tot
regeling van het voorbereidend hooger en het middelbaar onderwijs.
Er ligt in een zeer vergevorderd stadium van voorbereiding
een wetsontwerp tot regeling van het lager ondervijs en
een ontwerp-Cursuswet. Wij vernemi n nu in de Memorie van
Antwoord, dat er niet aan gedacht wordt deze wetsontwerpen.
waarop men gerekend heeft en waarop men gewacht heeft bij
de interne organisatie van het onderwijs, af te doen, dat zij van
de baan zullen worden gesehoven.
Een tweede omstandigheid is, dat wij vooral in de laatste
maanden snel op elkander volgende partieele wijzigingen van
de Lager-onderwijswet aan de Kamer hebben zien aanbieden.
Zij worden soms vrij plotseling aanhangig gemaakt, en hetzelfde
geschiedt met wijzigingen van Koninklijke besluiten, die
eenig gebied van onderwijs bestrijken. Daarin worden wijzigingen
aangebracht dikwijls op zeer korten termijn.
Door deze omstandigheden is allengs een toestand vnn onzekerheid
en onrust op het geheele gebied van het onderwijs
ontstaan, die allesbehalve bevorderlijk voor goed onderwijs moet
worden geacht.
Ik zou nu gaarne, Mijnheer de Voorzitter, bij deze beschouwingen
als oen lichtpunt aanmerken het plan van den Minister
om door een algeheele reorganisatie het onderwijs opnieuw te
gaan regelen. De plannen van den Minister daartoe zullen wij
binnen eenige maanden in de Kamer mogen verwachten, maar
nu doet het toch vreemd aan, dat daarbij door den heer Minister
wordt gezegd, dat bij die reorganisatie de aanhangige wetsontwerpen
niet het uitgangspunt /.uilen vormen, dat de Minister
die eenvoudig ter zijde schuift. Wanneer wij toch nagaan welk'
een voorbereiding die wetsontwerpen hebben gehad, dat er
Staatscommissies voor zijn benoemd, welke de materie van
alle zijden hebben bekeken en bestudeerd, dat door de Departementen
aan de rapporten van die Staatscommissies is gewerkt
en er wetsontwerpen uit te voorschijn zijn gebracht, dat die
wetsontwerpen in de Kamer in handen zijn gesteld van commissies
van voorbereiding, dat er dus het meest mogelijke overleg
tusschen Regeering en Kamer heeft plaats gehad, dan doet
het vreemd aan, Mijnheer de Voorzitter, dat het resultaat vau
al die voorbereidingen niet in aanmerking komt om als grondslag
te dienen bij de toekomstige reorganisatie van het onderwijs
en dat de Minister nu zonder die instanties in staat blijkt
te zijn om binnen eenige maanden hier een wetsontwerp aan de
Kamer voor te leggen, dat dat alles op veel betere wijze en
niet meer bezuiniging nog, — want ook bij die wetsontwerpen
is naar bezuiniging gestreefd — zou kunnen regelen.
Mijnheer de Voorzitter! Ik weet, dat in de Memorie van
Antwoord wordt medegedeeld, dat bij de toekomstige wetgeving
van methode wordt veranderd.
Thans zijn de verschillende deelen van ons onderwijs los van
elkander geregeld, terwijl in het vervolg, bij het wetsontwerp
van den Minister ons geheele onderwijs als een geheel zal worden
beschouwd, zoodat wij een logisch en constructief geheel
zullen krijgen. Ik juich die methode toe en meen met den
Minister, dat daardoor groote verbeteringen in de geheele samenstelling
van ons onderwijs zullen kunnen worden aangebracht,
maar had gaarne van den Minister vernomen, dat het voorbereidend
werk, dat tot dusverre is gedaan, daarbij niet als geheel
nutteloos zal worden ter zijde geschoven. Ik verheug mij ten
zeerste, dat de Minister mededeelt in de Memorie van Antwoord.
dat hij, al kan hij natuurlijk niet van te voren overleg over dit
wetsontwerp met de Kamer plegen, het op prijs zal stellen,
wanneer hem daaromtrent adviezen worden verstrekt. Ik veronderstel,
dat de Minister bij de advies-instanties, die hij zal
raadplegen, de organisaties van schoolbesturen en de organisaties
van onderwijzers niet zal willen uitschakelen. Het gelieurt zoo
dikwijls, dat degenen, en dan reken ik daartoe ook de organisaties
van onderwijzers, die van de nooden en behoeften van het
onderwijs geacht kunnen worden het meest op de hoogte te zijn.
van een dergelijke adviseeivudc bevoegdheid worden uitgesloten.
Ik constateer, dat de Minister in de Memorie van Antwoord vau