Vel 249. 963 Tweede Kamer.

More documents

Recommendations

Info

1008 28ste VEBGADEEING. — 12 DECEMBER 1933. 2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbegrooting voor 1934. (Lingbeek e. a.) Gunning eenmaal noemde: „het lied, dat sluimert in het dogma der Kerk". Evenwel, die persoonlijke liefde voor schoone klanken doet hier niets ter zake, al was het alloen hierom, dat de leer der oud-Christelijke muziek, waarmede de benoemde hoogleeraar zich vooral bezighoudt, wat anders is dan de muziek zelf. Een doofstomme zou zich met deze wetenschap kunnen bezighouden. En toch, de Minister vond, alhoewel bezuinigende, wel gelden voor de benoeming van den spiksplinternieuwen muziekhoogleeraar, maar, helaas, daarna kwam de bezuinigingsdrang op eens weer boven en Zijn Excellentie aarzelde en blijft blijkbaar aarzelen wat betreft de bezetting van den eeuwenouden leerstoel voor de geschiedenis van het Christendom te Leiden. In rond Hollandsen: de kenner der Roomschc gewijde muziek kreeg zijn benoeming; de onbekende soldaat, de Hervormde professor te Leiden, wacht al maandenlang af of hij ooit professor zal worden. M, a. w., wat die muziek kost dreigt op de opleiding der Hervormde predikanten te worden verhaald. Mijnheer de Voorzitter, ik weet niet goed of ik hierop het woord van Salomo moet toepassen: w-ees niet al te rechtvaardig, dan of hier meer van toepassing is de Koninklijke vermaning: wees niet al te goddeloos. Hoe gaarne zou ik vernemen, dat Zijn Excellentie mij kon antwoorden : in elk geval niet zóó al te rechtvaardig of te goddeloos, dat ik niet aanstonds zou benoemen een hoogleeraar voor de vacante leerstoel te Leiden. De heer van der Heide: Mijnheer de Voorzitter! Wij zullen natuurlijk in dezen tijd bij deze begrooting niet over eventueelo reorganisatie van ons hooger onderwijs kunnen spreken, omdat wij de aankondiging hebben gekregen van een wetsontwerp, dat de algemeene lijnen van het onderwijs zal trekken. Met zeer groote belangstelling zullen wij natuurlijk te gemoet zien hoe de Regeering de vitale belangen van het hooger onderwijs zal kunnen vereenigen met de noodig geachte bezuiniging en versobering. Mijnheer de Voorzitter! In dit verband wil ik een kort woord spieken over den leerstoel van wijlen prof. Eekhof; ik meen, dat de wensch, dat deze leerstoel weer bezet wordt, niet kan worden bestreden door de noodzakelijkheid van taakverdeeling en concentratie, die ook ik aanvaard. Taakverdeeling en concentratie zullen er toch niet toe kunnen leiden, dat het onderwijs in een bepaald vak of in een bepaalde reeks van vakken, kerkgeschiedenis, geschiedenis van het Christendom, lectuur van patristisch Latijn, zal moeten worden gegeven door hoogleeraren, b.v. een nieuw-testamenticus of een hoogleeraar in de religieuze philosophie. Er zou natuurlijk van dergelijk onderwijs en van behoorlijk examineeren niets terechtkomen. De Minister is nu in correspondentie met curatoren en ik hoop van harte, dat die er toe zal leiden, dat hij inderdaad een opvolger van prof. Eekhof zal benoemen. Ik weet, dat er in Leiden onrust en ontstemming is in de kringen der theologen; de Minister zal misschien ook in de Nieuwe Rottcrdamsche Courant hebben gelezen, dat er op zeer humoristische wijzo door een student uiting is gegeven aan die onrust in een alleraardigst versje, dat ik met het oog op den tijd nu maar niet zal voorlezen. Een ander punt, waarop ik iets uitvoeriger wil ingaan, is het standpunt van den Minister ten opzichte van de subsidieering van de R.-K. handelshoogeschool te Tilburg. De geachte bewindsman heeft verklaard, dat hij principieel tegen een dergelijke subsidieering geen bezwaar heeft; er kan alleen van subsidiceren niets komen vanwege de tijdsomstandigheden. Die mededeeling van den Minister heeft mij ten deele verwonderd. Sinds jaar en dag is hier in de Kamer gepleit door den heer van Wijnbergen voor subsidieering van de R.-K. handelshoogeschool; dat pleit van den heer van Wijnbergen is bestreden van Christelijk-historische zijde, ook van onze zijde; de heer Marchant heeft in die debatten nooit met een woord den heer van Wijnbergen gesteund en naar ik meen heeft een van zijn politieke vrienden het evenmin gedaan. Er is naar aanleiding van dit herhaalde pleiten van den heer (van der Helde.) van Wijnbergen destijds een klein debat geweest over de vraag, of liet bijzonder hooger onderwijs financieel gelijkgesteld behoorde te worden; de heer Slotemaker de Bruine, wijlen de heer Heemskerk, de heer van Wijnbergen en ik zelf hebben aan dat debat deelgenomen. De heer Marchant heeft ook bij die gelegenheid niet gesproken. Nu is het natuurlijk mogelijk — ik neem dat onmiddellijk aan —, dat de heer Marchant al die jaren principieel vMr die subsidieering is geweest en redenen heeft gehad in deze Kamer om er niet van te doen blijken. Wat moet dan. de verklaring zijn? Intusschen, subsidieering zou op verzet van velen uit deze Kamer, ook van onze fractie, stuiten. Wij behoeven daarover niet verder te spreken, want die subsidieering komt er niet; de tijdsomstandigheden laten dat niet toe. Ik herhaal: deze mededeeling verwondert mij ten deele. Ten deelc. Ik heb het genoegen gehad een verslag van een rede van den Minister te mogen lezen bij de viering van het tweede lustrum van de Eoomseh-Katholieke universiteit te Nijmegen. Ik weet niet, of dat verslag in alle opzichten juist is; ik bedoel het verslag in de Nieuwe Eotterdamsche Courant van 18 October. In don regel zijn die verslagen zeer juist en zaakkuudig gesteld, zoodat ik de vrijheid neem op dat verslag nader in te gaan, en dan kan ik den Minister verzekeren, dat velen in ons land zich over die rede hebben verbaasd en geërgerd. Daaronder waren vele wetenschappelijke denkers van groot gezag. Zij hebben zich geërgerd, dat met zoo weinig kennis van de materie en een zoo gebrekkige probleemstelling werd georeerd over de vraag van godsdienst en wetenschap. Wij lezen o. a. in die rede, dat de offieieele wetenschap hier onbewust een eigen cachet had gekregen en dus verwend was en verwende lieden raken gemakkelijk het spoor bijster. Inderdaad, dat blijkt herhaaldelijk. En die verwende lieden surpeerden allerlei terrein voor zich zelf. Zoo zou dan de antithese wetenschap-godsdienst zijn ontstaan en de wetenschap zou dan nog meenen neutraal te zijn. De wetenschap zou dan de pretentie hebben gehad den godsdienst overbodig te verklaren; gelukkig was er nu een Roomsch-Katholieke universiteit, die de wetenschap beoefent en die door haar bestaan een voortdurende weerlegging van die dwaze pretentie was. Zoo ongeveer was de korte inhoud van de rede van den geaohten bewindsman. Misschien dat 30 jaar geleden een dergelijke rede eenigen zin zou hebben gehad; toen was het de tijd van materialistische en naturalistische concepties, in dien tijd niet bij onze hooglceraren, maar bij tweede en derde rangs-denkers, want van onze, den toon aangevende hoogleeraren, bijv. Lorentz, Badhuizen Roozeboom, van der Waal, heeft men nooit dergelijke dingen gehoord. Die rede, zooals die nu uitgesproken was, was volmaakt overbodig. De Minister sprak daar voor een instituut, de Roomseh-Katholieke universiteit, die Roomsen wetenschappelijk leven beoefent als onderdeel van de Eoomsehe cultuur. De tijd laat niet toe breedvoerig daarover te spreken. Ik ontken geen oogenblik, dat er voortreffelijke geleerden zijn, die met hart en ziel trouw zijn aan de Roomsche Kerk, zich onderwerpen aan haar geestelijk gezag en haar leerstellingen belijden met min of meer persoonlijke vrijheid van opvatting. Is dat Roomsche wetenschap in den zin van „eigen cultuur"? Natuurlijk niet. Het is wetenschappelijke cultuur van onzen tijd en de wetenschappelijke arbeid van begaafde mannen van onzen tijd, die Roomsch zijn in hun religieus denken en voelen. Anders niet. Verder bestaat in Roomsche kringen en onder het Roomsche deel van onze natie, gelijk onder overwegend Roomsche volken wetenschappelijk leven, dat met den invloed van die geleerden samenhangt en bevorderlijk is voor hun wetenschappelijken arbeid. Is dat Roomsche wetenschap in den zin van eigen cultuur? Allerminst. Het is wetenschappelijk leven van onzen tijd, gelijk het in de Roomsche kringen of volken gericht wordt on vragen, vooral van belang voor Roomschen, en dat gevoed wordt door den arbeid vooral van geestverwante denkers en onderzoekers. Maar wat in dien arbeid echter wetenschappelijk is, is niet uitsluitend Roomsch, zelfs niet eens kenmerkend Roornsch. En wat er wel typisch, karakteristiek Roomsch in is, dnt kan in zijn poort iets boel voortreffelijks zijn, bijv. dogmatiek of mj stick vi upologetiek, maar algemeen geldige weten
1009 28ste VERGADERING. — 12 DECEMBER 1933. 2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Eijksbegrooting voor 1034. (van der Heide e. a.) schap is het niet. Juist het Roomsche staat hier dikwijls in feilen strijd niet de wetenschap en haar resultaten. De Minister sprak voor een universiteit, die 10 jaar bestaat, 10 jaar geleden geopend werd door prof. Schrijnen met een rede over eigen cultuur. Hij noemde haar een prineipieele kweekplaats van wetenschap. Hij zal bedoeld hebben een kweekplaats van prineipieele wetenschap. Dat is geen woordenspel, want in vele pleidooien voor bijzondere universiteiten ontmoeten wij die termen: prineipieele cultuur en prineipieele wetenschap. Wat is nu het principe, dat de wetenschap principieel maakt? Dat is in Nijmegen Roomsch. Men zou zoo zeggen: het eenig principe, dat w-etenschap tot wetenschap maakt, is het zuivere begrip van alle wetenschappen. En ik ken geen zuiverder begrip dan dit: wetenschap is methodische en systematische geestesarbeid tot vermeerdeving van onze kennis en verzekering van ons denken. De, principieel Roomsche wetenschap en haar zuster de Calvinistische zoeken juist daar haar principe niet. Zij zoeken het in die bepaalde methode, die alle wetenschappelijk onderzoek en alle wijsgeerig denhen wil laten beginnen met het geloof in een openbaring, wil laten werken niet onder haar eigen wet en norm, maar in voortdurende onderwerping aan ondersteld geopenbaarde waarheden, en wil dwingen iedere uitkomst als zondige dwaling te veroordeelen, die daarmede strijdt. En wat is dat geloof en wat die openbaring? Dat is niet het geloof, waar alle wetenschap en denken op rust. Dat rust op geloof, geloof in een werkelijkheid buiten onzen geest, geloof in de overeenkomst van structuur en werking van alle menschelijk geestesleven, geloof in de rede om relatief geldende waarheden te vinden. Dit geloof is voorwaarde voor alle wetenschappelijk denkwerk en de wetenschappen worden daardoor gebonden aan de eigen wetten sn normen van den menschelijken geest. Maar het geloof, dat in Nijmegen tot maatstaf der waarheid en beginpunt en einddoel van alle weten en denken wordt gesteld, is heel iets anders. Het is niet meer of minder dan een stelsel van kerkelijke dogmatiek. Wetenschap onderscheidt zich van ongeordende kennis door systematiseering. Zij is de synthese, die den samenhang brengt in onze kennis en die ten slotte tot een wereldbeschouwing kan leiden, die al of niet samenvalt, meer of minder harmonieert met historisch gegeven geloofsvoorstellingen. In Nijmegen bestaat de systematiseering en moet zij bestaan in het samenpersen van alle resultaten en studie, onderzoek, vorschen en denken in de vooraf klaargemaakte vormen van het dogmatisch stelsel, dat pretendeert geopenbaarde waarheid te zijn. Ik meen, dat de zaken zoo liggen en dat de probleemstellingen zoodanig zijn. Inderdaad, het is niet juist om te spreken van offieieele wetenschap en neutrale wetenschap, die dan aan onze universiteiten zou worden of zou zijn gedoceerd. Onze openbare universiteiten zijn niet kleurloos, omdat men er niet in de eerste plaats vraagt naar kerkelijke kleur, maar naar de begaafdheid van den geleerde en den docent. Geen enkele hoogleeraar wordt bemoeilijkt, ook de Roomsche niet, als in zijn arbeid en zijn onderwijs de kleur van zijn religieuze overtuiging of van zijn zedelijke beginselen, zijn innigst persoonlijk leven zichtbaar wordt. Het is volmaakt juist, dat er geen strijd is tusschen wetenschap en religie, maar jarenlang is er strijd geweest tusschen de wetenschap, die krachtens wettelijke nonnen zich kan ontwikkelen in de richting van de waarheid, en de dogmatische stelsels, die pretendeerden de waarheid te zijn. Als dc°rede van den Ministor van Onderwijs, de prineipieele bereidverklaring, om de Roomsch-Katholiokc handelshoogeschool te subsidieeren, de consequentie in zich zou sluiten om de Vrije Universiteit en de Keizer Karel Universiteit principieel gelijk te stellen met do openbare universiteiten — ik geloof dat niet, maar als dat zoo is —, dan zou ik de belangen van het hooger onderwijs in handen van dezen Minister niet veilig achten. De heer Westevman: Mijnheer de Voorzitter! Ik stel er prijs op enkele opmerkingen te maken over een vraagstuk, dat zoowel in het Voorloopig Verslag als in de Memorie van Antwoord een vrij stiefmoederlijke behandeling heeft ondervonden. Ik bedoel daarmede het vraagstuk van de overproductie van intel (Westerman.) lectueelen. In Nederland wordt een zoo groot aantal afgestudeerden door de universiteiten afgeleverd, dat men zich met angst afvraagt wat er van al deze intellectueelen in de maatschappij worden moet. Het aantal studenten is in 30 jaar tijds van 2800 tot bijna 13 000 gestegen, terwijl de bevolking slechts met 50 pet. toenam, zoodat men moeilijk kan ontkennen, dat er ecu ontzaglijke wanverhouding is ontstaan en dat er krachten in de maatschappij zijn losgebroken, die van onberekenbaren invloed kunnen zijn. De Minister maakt zich met een enkel • opmerking van de zaak af. Zoolang er geen geschikte selectiemethode voor de a.s. studenten beschikbaar is, ziet Zijn Excellentie geen uitweg. Als balsem op de wonde wordt ons dan. medegedeeld, dat onbeperkt hooger onderwijs van grooto waarde is voor de volksgemeenschap en dat vooral de rol, die ons land in de wetenschappelijke wereld vervult, voor een niet gering gedeelte met dat hooger onderwijs samenhangt. Het klinkt bijzonder fraai, maar de Minister zal moeten toestemmen, dat het vraagstuk hiermede toch erg summier behandeld is. Met deze twee dooddoeners wordt aan het hierbedoelde vraagstuk zeker niet het gewicht toegekend, dat er aan toekomt. Ik laat nu daar, dat de opmerking, dat onze wetenschappelijke rol met het onbeperkt hooger onderwijs onverbrekelijk verbonden is, bijzonder aanvechtbaar is. Zou de Minister misschien willen volhouden, dat onze wetenschappelijke rol precies 30 jaar geleden, toen er dus vijfmaal minder studeerenden waren aan de Nederlanrlsche universiteiten, zooveel minder te beteekenen had dan tegenwoordig? Neen, Mijnheer de Voorzitter, voor de knapste jongeren, voor het geni> en voor het talent hebben onze universiteiten altijd opengestaan en de onrustbarende toeneming van het aantal studenten heeft met de wetenschappelijke rol van het Nederlandsche volk bitter weinig uit te staan. De toeneming van het aantal studenten is natuurlijk uit verschillende factoren te verklaren. De stijging van het gemiddeld maatschappelijk inkomen is er niet vreemd aan. Dat is één factor. De meerdere appreciatie van geestelijken arbeid tegenover lichamelijken arbeid, overigens een dubieus symptoom van onze moderne beschaving, is mede een van de oorzaken. Ook de mode heeft er een rol bij gespeeld. En vergeten wij ten slotte niet de liefde voor de titulatuur, die nu eenmaal aan wetenschappelijke graden verbonden is. Maar hoe het ook zij, die toeneming heeft — dat zal de Minister niet kunnen tegenspreken en het blijkt ook uit de bewoordingen van de Memorie van Antwoord — van lieverlede tot een toestand geleid, die ondraaglijk moet worden genoemd. Wij zien het meest schrikwekkende voorbeeld van overproductie van intellectueelen in Dnitschland. Daar is het aantal studenten nog belangrijk meer gestegen dan hier. Daar loopen op bet oogenblik 60 000 afgestudeerden werkloos rond. Die 60 000 jongelui zonder perspectief beteekenen een voortdurend gevaar voor de gemeenschap. Als bewijs van de droevige mentaliteit, die op deze jongelui baar stempel drukt, citeer ik een ingezonden stuk in het Berlinrr Tagrhla+t, waarvan een van de ambtenaren van den Minister, mr. Idenburg, in een tijdschriftartikel melding heeft gemaakt. De schrijver van dit ingezonden stuk schreef: „Wel nimmer was er een jonge generatie zoo zonder vooruitzicht en hoop om nog ooit iets in de/.c maatschappij te kunnen praesteeren. Men heeft haar nergens noodig. Maar wij jongeren hebben een vast doel voor oogen en wij voelen ons met millioenen menschen één in het parool: de menschheid ondersteboven koeren." Dat zijn de wanhoopsuitingen, die helaas niet alleen in andere landen gehoord worden. Ook wij kennen in Nederland den ingenieur achter de bakkerskar en den ingenieur als tramconducteur. Wij kennen in Nederland den meester in de rechten, die zonder eenige perspectieven op een klein kantoor administratieven arbeid verricht, of die advertentiecolporteur is. Wij kennen ook den wantoestand, dat er bij sommige arrondissementsrechtbanken driemaal zooveel advocaten zijn ingeschreven dan er bij benadering ooit een bescheiden stuk brood kunnen verdiencrn.
Page 1 and 2: Vel 249. 963 Tweede Kamer. 28 STE V
Page 3 and 4: (Voorzitter e. a.) 965 28ste VERGAD
Page 5 and 6: Vel 250. 967 Tweede Kamer. 28ste VE
Page 7 and 8: 969 28ste VERGADERING. — 12 DECEM
Page 13 and 14: Vel 252. 975 Tweed© Kamer. 28ste V
Page 15 and 16: (van Voorst tot Voorst.) 977 28ste
Page 17 and 18: Vel 253. 979 Tweede Kamer. (IJzerma
Page 19 and 20: m 981 28ste VEEGADEELNG. — 12 DEC
Page 21 and 22: Vel 254. 983 Tweede Kamer, (Sneevli
Page 23 and 24: (Minister Oud.) 985 28ste VERGADERI
Page 25 and 26: Ve! 255. 987 Tweede Kamer. (Ministe
Page 27 and 28: (Amelink.) 989 28ste VERGADERING.
Page 29 and 30: Vel 256. 991 Tweede Kamer. (Ministe
Page 31 and 32: 993 28ste VEEGADEEING. — 12 DECEM
Page 33 and 34: Vel 257. 995 28ste VERGADEEING. —
Page 39 and 40: 1001 28ste VEEGADEE1NG. — 12 DECE
Page 41 and 42: Vel 259. 1003 Tweede Kamer. 28ste V
Page 43 and 44: 1005 28ste VERGADERING. — 12 DECE
Page 45: Vel 260. 1007 Tweede Kamer. 28ste V
Page 59 and 60: 1021 28ste VERGADERING. — 2. Vast

Vel 249. 963 Tweede Kamer.

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?