Vel 249. 963 Tweede Kamer.

Vel 260. 1007 Tweede Kamer.
28ste VERGADERING. — 12 DECEMBER 1933.
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbegrooting voor 1934.
(Minister Marchant.)
Het is mnar een voorwaardelijke grondwettelijke ketterij, als
ik het goed begrijp. De Grondwet eischt jaarlijks een verslag
van het lager onderwijs; men kan dus niet een jaar overslaan.
De Grondwet zegt niet, hoeveel bladzijden dat verslag moet
tellen. Het kan een dik verslag zijn en ook een dun. Wanneer
de Regeering dus een summier verslag geeft over een bepaald
jaar, dat minder dik is dan over andere jaren, heeft zij aan den
eisch van de Grondwet volkomen voldaan. De heer Tilanus behoeft
zich dus geen oogenblik ongerust te maken. Wij blijven
even trouw aan de Grondwet als wij altijd zijn geweest.
De heer Tilanus: Maar, Excellentie, er staat: Het is de bedoeling
over 1932 geen verslag uit te brengen.
De heer Marchant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen: Daar beteekent het woord ,geen" : geen dik
verslag van zooveel pagina's als over vorige jaren.
Het tweede punt is de quaestie van Uddel. Wat was er in
Uddel te doen? Daar kwam een verzoek in van een vereeniging
om voor een geringer aantal leerlingen krachtens art. 73 van de
wet op het lager onderwijs een school te mogen oprichten. Wanneer
een dergelijk verzoek aan de orde is, stel ik er altijd buitengewoon
veel prijs op om de psyche, van het geval te leeren
kennen.
Daarom vind ik het van zooveel waarde, als ik over de opheffing
van een school, die in hooger beroep bij mij komt, de autochthonen
uit de plaats zelf bij mij krijg. Met hen spreek ik veel
liever dan met het bestuur van de een of ande organisatie, dat
er zelf buiten staat. Daar heb ik houvast aan. Precies een oude
fabrikant, zegt de heer W T ijnkoop, maar die geachte afgevaardigde
is scherpzinnig genoeg om onderscheid te zien tusschen
de arbeiders in een fabriek en de bevolking van een buurtschap
of dorp, wanneer het gaat om het voortbestaan eener school.
Als ik die menschen bij mij heb, hoor ik wat er achter zit,
dan hoor ik het beloop der zaak, dan hoor ik of er soms een
Christelijke school is geweest, waar verschillende richtingen tot
dusver altijd hun kinderen zonder bezwaar heen hebben gezonden
en of dan soms door het binnenkomen van een nieuwen
predikant, die het niet kan vinden met een collega, om de
oprichting van een nieuwe school wordt gevraagd. Ik wil al
dergelijke dingen gaarne weten, om rechtvaardig te zijn in mijn
beslissing. Hier, in dit geval van Uddel, scheen het mij, toen
ik de verschillende inlichtingen, ook die van het gemeentebestuur
van Apeldoorn, onder de oogen kreeg, dat de oprichting
van die school niet zoo noodig was, dat wij daarvoor den exceptioneelen
maatregel moesten treffen om dat met een minder
aantal kinderen toe te laten.
In een der overwegingen van het Koninklijk besluit lezen wij,
dat tot dusver die kinderen, voor wie nu een nieuwe school wordt
gevraagd, zijn gegaan naar de openbare school, zonder dat van
overwegende bezwaren daartegen is gebleken. Mag dat niet?
Is dat het beoordeelen van een richting? Het is niets anders
dan het constateeren van een feit.
Ik vernam, dat tot dusver van die noodzaak niet is gebleken
om een Christelijke school op te richten; de kinderen
hebben zich op de openbare school altijd thuis gevoeld — de
openbare school op de Veluwe is een geheel andere school dan
een openbare school bij voorbeeld in Amsterdam — en dat gaat
best. Toen scheen mij de oprichting niet urgent. Toen kwam
het gemeentebestuur bovendien met de boodschap: als wij dat
in Uddel gaan doen, een van de vele buurtschappen in de uitgestrekte
gemeente Apeldoorn, dan krijgen we straks van buurtschap
zus en buurtschap zoo ook een dergelijke aanvrage, dat
gaat dan in de papieren loopen en dat kan onze gemeente niet
betalen. Daarop heb ik gezegd, op grond van de overweging,
dat het tot dusver altijd goed is gegaan en niet van overwegende
bezwaren is gebleken: wij zullen daarmee nog maar een tijdje
wachten.
Dat is het verloop der zaak geweest. De heer Zijlstra moet
in het vervolg niet zoo gevoelig wozen als hij zich hier heeft
getoond. Het is een buitengewoon belangrijk punt, zegt nu die
geachte afgevaardigde, en hij toonde zich ook gevoelig omdat
Handelingen der Staten-Generaal. — 1933—1934. — II.
(Minister Marchant e. a.)
dit punt zoo belangrijk is, maar ik heb nu in den korten tijd
van mijn bewind wel zooveel ervaring opgedaan, dat, wanneet
ik het woord richting maar zie of hoor uitspreken, ik denk:
nu moet ik oppassen, en dan loop ik er in een boogje omheen
en vraag mij af: heb ik soms met de bemoeiing of het oordeel
der Overheid over een of andere richting te maken.
De heer Zijlstra kan gerust wezen, ik zal het wel leeren.
De algemeene beraadslaging wordt gesloten.
Artikel I van het ontwerp van wet komt in behandeling.
De artikelen 1 tot en met 3 worden achtereenvolgens zonder
beraadslaging en zonder hoofdelijke stemming aangenomen.
Beraadslaging over Afdeeling II {Hooger Onderwijs) in het
algemeen..
De heer MoIIer: Mijnheer do Voorzitter! Een paar zeer korte
opmerkingen over deze afdeeling hooger onderwijs. Allereerst
over wat gezegd wordt over te veel studenten. Ik stem volkomen
in met de meening van den Minister, dat op zich zelf hooger
onderwijs, dat voor velen bereikbaar is, een groote geestelijke
waarde heeft voor ons volk. Alloen zullen studeerenden overtuigd
moeten zijn, dat er geen beslist recht bestaat op het verwerven
van het beroep, waartoe die studies opleiden. De mogelijkheid
en het recht, er naar te dingen, bezitten zij, maar recht
op het verkrijgen kan de gemeenschap niet erkennen boven do
behoefte, die de gemeenschap heeft. Zij kunnen en zullen voor
de gemeenschap juist door hun hoogere studies prachtig werk
doen, als zij ook veelal ander werk aanvaarden en niet uitsluitend
verlangen het werk, waartoe die hoogere studies de mogelijkheid
openstellen.
Over de mogelijkheid vnn het doen van een keurende uitkiezing,
zoodat wij niet te veel studenten krijgen, zou ik een enkel
woord willen spreken bij de volgende afdeeling van de begrooting,
om daarbij ook de vraag van de geschiktheid van sommige
middelbare scholen voor hoogere studies te behandelen.
Zeer heeft het mij verheugd, dat de Minister ernstig overweegt
de bevoegdheid tot les geven voor de afgestudeerden aan de
hnndclshoogescholen of de Amsterdamsche Handelsfaculteit.
Ik ben er zeer dankbaar voor, maar zou gaarne op spoed willen
aandringen bij den Minister, omdat, zoonls ook hem bekend is,
deze vraag reeds jaren en jaren hangende is en er al zeer veel
afgestudeerden door de verschillende handelshoogcscholcn zijn
afgeleverd.
Ten slotte heb ik met instemmine gelezen, wat de Minister
heeft geschreven op blz. fi van de Memorie van Antwoord over
het subsidie aan de R.-K. Handelshoogeschool te Tilburg. De
Minister zegt geen beginselbezwaar te hebben. Ik neem er
gaarne akte van. Hij verklaart echter, dat het feitelijk niet mogelijk
zal zijn, en als ik dat goed versta, beteekent het, dat op het
oogenblik de financieele toestand het niet veroorlooft.
Wij zullen in dezen buitengewoon moeilijken toestand ook niet
vragen, dat beginsel in klinkende munt om te zetten, maar nog
eens: wij zijn dankbaar, dat de Ministor het bccnnsol erkend
heeft. Wegens de moeilijke omstandigheden zullen wij geen gebruik
van deze verklaring maken.
De heer Lingbsek: Mijnheer de VoorzitterI Met eon enket
woord kom ik tot des Ministers beleid ten opzichte van het
hooger onderwijs. Ik plaats dan naast elkaar twee dingen: aan
den eencn kant de benoeming zonder verwijl van een hoogleeraar
voor een door dezen Minister met eigen hand getimmerden
leerstoel voor de musicologie; daartegenover aan den anderen
kant het dreigend dralen van den Minister met het bezetten
van den thans ledigen, eeuwenouden leerstoel voor de Kerkgeschiedenis
in Leiden. Ik weet en waardeer, dat Zijn Excellentie
persoonlijk een hartstochtelijk minnaar is van de sclioone
klanken, en ik meen te weten, dat de Minister persoonlijk" niet
dat zelfde orgaan heeft ontvangen om te beluisteren wat prof.