Vel 249. 963 Tweede Kamer.

1001
28ste VEEGADEE1NG. — 12 DECEMBER 1933,
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Eijksbegrooting voor 1934.
(Tilanus e. a.)
hebben gehoord, in de Kamer en buiten de Kamer; bij de groote
pers misschien niet in het minst. Thans legt men zich er bij
neer. Ik wil wel zeggen, dat ik er mij in verheugd heb, dat ook
S Ministers partijgenooten in hun jongste congres te Groningen
s Ministers positie en 's Ministers handelingen hebben begrepen
en hebben weten te waardeeren.
Om ons goed te realiseeren, hoe de wind gedraaid is, noem
ik nog een ander punt. Er wordt gedacht over opheffing van
kweekscholen, niet één, maar verscheidene. Mag ik nu eens
even herinneren aan de spanning in de Kamer op 22 December
van het vorig jaar, toen het ging om de geleidelijke opheffing
van één kweekschool te 's Hertogenbosch? Met'46 tegen 47
stemmen werd de motie-van Zadelhoff tot behoud dier kweekschool,
waaraan ook de heeren Oud en Marchant hun stem
hadden gegeven, verworpen. Slechts één stem meerderheid.
Het lijkt als uit een grijs verleden. Inderdaad, de wind is om.
ledereen voelt, dat ons volk de hooge onderwijskosten niet kan
blijven dragen. Hoe zal men de oplossing vinden? De Minister
schijnt het vooral te zullen zoeken in 'concentratie en betere
distributie van het voortgezet onderwijs; vermoedelijk denkt de
Minister hierbij aan het u.l.o., dag­ en avondr.ijverheidsonderwijs,
kweekschoolonderwijs, middelbaar­ en voorbereidend hooger
onderwijs. Ik deel 's Ministers meening, dat hierin meer systeem
kan worden gebracht, al onderschat ik de moeilijkheden niet.
Wanneer de Minister echter iets wil bereiken, zal — ik behoef
dit aan een ervaren parlementariër als den heer Marchant
nauwelijks te zeggen — spoed vereischt zijn. De Minister heeft
— wanneer geen crisissen voorkomen — een iets langere dan
4-jarige ministerieele periode, maar wat niet in de eerste twee
jaren van een ministerieel leven is tot stand gekomen, blijft
veelal liggen. Ik moet dus, wanneer de Minister werkelijk iets
wil bereiken, op spoed aandringen, te meer, nu de wind gunstig
is, Ook voor het verkrijgen van een groot opgezette onderwijsreorganisatie.
Voor het overige hoop ik, dat de Minister zich bij zijn constructieve
plannen scherp voor oogen zal stellen, dat toch vooral
tegen overlading moet worden gewaakt. Ons volk is geen greintje
gelukkiger als het alles weet en ten slotte niets goed weet.
Leidt ons onderwijs, met name het middelbaar en voorbereidend
hooger onderwijs, niet aan de fout: multa, nun multum? De
afzonderlijke vakbelangen — wat dikwijls te vereenzelvigen is
met de afzonderlijke leeraarsbelangen — hebben, geloof ik, wel
eens een te groote rol gespeeld. Beperking zal hier noodig zijn,
al zal ook dit ingrijpen een forsche hand vereischen.
Mijnheer de President! Het zal duidelijk zijn, dat ik 's Ministers
plannen met belangstelling te gemoet zie.
De heer Wijnkoop: Mijnheer de Voorzitter! De 20ste eeuw is
in Nederland geweest de eeuw van afbraak van het onderwijs.
Die afbraak heeft zich om drie knooppunten geconcentreerd en
aan die knooppunten zijn de namen van bekende personen verbonden.
In het begin van deze eeuw is het Troelstra geweest,
in den oorlog Gort van der Linden en nu is het de heer
Marchant, die de kroon zet op het werk van de afbraak.
Het spreekt vanzelf, dat deze zaak zeer nauw verbonden is
met den klassenstrijd. In het eind van de vorige eeuw hebben
de liberalen, omdat de industrie, die toen in opkomst was, dat
noodig maakte, een en ander voor het onderwijs gedaan. Daartegen
is reactie gekomen van Kuyper en van Schaepman, die
op het standpunt stonden, dat, behalve, dat de liberale uitbuiting
alreeds de massa's naar het verzet en de revolutie
leidde, het meerdere onderwijs, wanneer dat niet gebreideld
werd, dat nog bevorderde. Toen is het in het begin van deze
eeuw Troelstra geweest, die gecapituleerd heeft voor de eischen
die de rechterzijde met Kuyper en Schaepman had gesteld, en
met het beginsel is meegegaan, dat het bijzonder onderwijs zoogenaamd
gelijkgesteld moest worden met het openbaar. Nu is
het openbaar onderwijs op zich zelf ook klasse-onderwijs in deze
klassenmaatschappij, maar het heeft in elk geval niet dien bijzonder
verdommenden invloed, dien het bijzonder Christelijk
onderwijs heeft. Het openbaar onderwijs is toen in principe losgelaten.
Daaraan hebben — het zij niet tot hun eer gezegd —
(Wijnkoop.)
een goed deel van de openbare onderwijzers in hun vakverenigingen
meegedaan en zij doen er helaas nog steeds aan mee.
Van dien tijd af is elk oogenblik een crisis te baat genomen om
de zaak van het onderwijs opnieuw een deuk te geven. Het is
de oorlog geweest, die het mogelijk heeft gemaakt, den ideeën,
dien de heer Troelstra vorm had gegeven, ook wezenlijken
inhoud te geven in de wet, en het waren de oorlogscrisis en de
oorlogsmentaliteit, waardoor onder de geestdoodende leiding van
de sociaal-democraten de massa van het volk werd neergeslagen
in haar verzet tegen de verslechteringen van het onderwijs.
Als gevolg daarvan heeft men hier gekregen de Christelijke
Ministers van Onderwijs, die wij hier gekend hebben, de heeren
de Visser, Waszink en Terpstra, van ieder der groote rechtsche
partijen één, die datgene hebben gedaan, wat Troelstra en Cort
van der Linden vooraf bekonkeld hadden. Nu leven wij in een
nieuwe, geweldige crisis en daarvan wordt gebruik gemaakt
— de heer Tilanus heeft het niet onaardig in beeld gebracht —
om het onderwijs een laatste deuk te geven voor de uiteindelijke
afbraak. Het is niet toevallig, dat daarvoor iemand van links
gekozen is, want het gaat daarmede als met de sociaal-democraten
die men ook gebruikt voor datsene, waarvoor men ze
noodig heeft. Te recht heeft de heer Tilanus gezegd: een antirevolutionnaire
Minister had eens moeten komen met een wetgeving,
waarmede de heer Marchant durft komen! Dat is inderdaad
zoo, juist daarom echter is dit ambt aan den hoer Marchant
toevertrouwd, en de heer Marchant is voornemens het vertrouwen,
dat door de afbreken van het onderwijs in hem gesteld
is, volkomen waardig te zijn.
Deze historische lijn trekkende, waarvan de heer Marchant
het voorloopigc eindpunt is, ben ik niet van plan den heer
Marchant ook maar in het minst persoonlijk vrij te pleiten,
want behalve dat hij de uitvoerder is van objectief werkende
krachten, heeft hij door do maatregelen, die hij nu reeds heeft
genomen, getoond, dat hij zelf, persoonlijk, met groote liefde,
dat afbraakwerk verricht.
De Voorzitter: Ik verzoek den geachten afgevaardigde niet
te zeggen, dat de Minister met liefde afbraakwerk verricht.
De heer Wijnkoop: Mijnheer de Voorzitter! Ik kan daarvoor
niet zoo gauw andere woorden gebruiken, maar ik zal mij naar
uw wensch schikken, maar aan de zaak verandert dat natuurlijk
niets.
Ik wijs er op, dat de heer Marchant ons heeft medegedeeld,
dat hij voornemens is „constructief" werk te verrichten. De
heer Marchant zal het in onze partij weten te waardeeren, dat
wij hem openlijk mcedeelen, anders dan de sociaal-democraten,
in dat constructieve werk niet het minste vertrouwen te hebben.
Dat „constructieve" werk zal waarschijnlijk ten doel hebben
de vrienden van het openbaar onderwijs, die in zijn eigen
partij nog aanwezig moeten zijn, zoet te houden, maar ik wijs
er op, dat de feiten nu reeds aantoonen, wat die constructie en
die reconstructie werkelijk is.
De heer Marchant zegt zelf in de stukken, in het antwoord,
dat hij geeft, dat hij van plan is den staat van het onderwijs
te verkleinen, en hij wijst daarbij op den huisvader, die niet
meer toe kan. Wat moet hij doen? Hij moet de boel natuurlijk
verminderen. Dat is hetgeen de heer Marchant begint met toe
te geven, dat hij van plan is te doen.
Nu zou, dat kan ik iedereen, die dat zeggen zou. toegeven,
ongetwijfeld met ditzelfde geld, dat op het oogenblik voor het
onderwijs gebruikt wordt, in Nederland beter onderwijs te geven
zijn en daaruit volgt ook, dat natuurlijk met minder geld onderwijs
zou zijn te geven, dat minstens even goed, zoo niet beter
ware. Maar geeft dat reden om in de constructie van den heer
Marchant eenig vertrouwen te stellen? Verre van dit, want de
heer Marchant blijft de trouwe aanhanger van het principe van
de gelijkstelling en die zoogenaamde gelijkstelling is juist het
principe van den afbraak zelf. Alleen in het openbaar onderwijs
en alleen in den strijd voor liet openbaar onderwijs tusscben
de klasse van de arbeiders en de klasse van de kapitalisten kan
zelfs in een kapitalistische maatschappij het onderwijs zoo goed