Vel 249. 963 Tweede Kamer.

28ste VEEGADEEING.
1014
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwij s , Kunsten en Wetenschappen) der Eijksbegrooting voor 1934.
(Goseling e. a.)
kracht kan missen, ook niet in de wetenschap. Want die wetenschap
heeft alleen waarde en alleen beteekenis in het groote geheel
van het volle menschelijke leven, dat leven genomen voor
iederen individueelen niensch met zijn eeuwige bestemming. En
daarom hoop ik niet alleen, maar ik weet het, dat Nijmegen, ook
Nijmegen machtig zal bijdragen tot versterking van onze volkskracht
in en door onze jeugd. Maar daarom heb ik ook een niet
gering vertrouwen, dat het oogenblik zal komen, waarop ook de
heer van der Heide en anderen zich daarover zullen verheugen,
om ons volk.
De heer Marchant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
'Wetenschappen: Mijnheer de Voorzitter! De algemeene beschouwingen
over Hooger Onderwijs hebben zich beperkt tot
bepaalde punten. Ik kan dus afzien van algemeene beschouwingen
en mij aan die punten houden.
Ik ontmoet dan in de eerste plaats de heeren, die hebben
aangedrongen op voorziening in de vacature-Eekhof aan de
Leidsche universiteit. Die zaak is niet zoo eenvoudig als ze
schijnt. Men heeft er zich op beroepen, dat het een leerstoel is,
die de eeuwen heeft getrotseerd, waarop verschillende zeer groote
mannen hebben gezeten. Dat is zoo. Maar die leerstoel behoudt
dat karakter niet, wanneer men niet heeft een groot man om
haar te bezetten. De moeilijkheid, waarvoor wij staan bij het
universitair onderwijs, is deze. dat er voor het groote aantal
leerstoelen aan de verschillende universiteiten een tekort is
aan intellectueel materiaal ven het vereischte hooge gehalte.
Laten wij het maar ronduit zeggen: zoo is het in Nederland.
Er zijn te veel leerstoelen voor de werkelijk hooggeleerde menschen
in Nederland. Dat is geen wonder, want leerstoelen zijn
splijtzwammen.
Waar één hoogleeraar zat, zitten er na verloop van tijd 2 of 3.
Ik herinner mij, da aan de Staten-Generaal een post werd gevraagd
voor een hoogleeraar aan de Technische Hoogeschool in
de ventilatie. Als toelichting werd gesteld, dat men tot dusverre
had een hoogleeraar in de ventilatie en de verwarming,
maar de technische ontwikkeling had een zoodanige vlucht genomen,
dat het terrein niet meer door één hoogleeraar was te
overzien, zoodat men voor elk onderdeel een afzonderlijken hoogleeraar
noodig had.
Dat is — gelijk de heer Tilanus opmerkt — hier niet het
geval. Die splijtzwammen zijn niet zoo sterk gegroeid in de
theologische faculteiten. Maar het andere element geldt hier
wel. Het is merkwaardig, maar in een dergelijk geval komt er
een bepaalde groep menschen met een warme aanbeveling van
een candidaat, terwijl een andere groep zegt: dien man moet gij
nooit nemen, want dat is de ondergang van de theologische
faculteit. En een derde groep heeft weer een ander.
Het is dus voor een Minister niet zoo eenvoudig. Hij is — de
heer van der Heide zal dat met name goed begrijpen — leek op
dit gebied. Hij is in staat op dit gebied een zeer oppervlakkige
redevoering te produceeren, maar een beslissing, als hier van
hem wordt geëischt, is niet zoo gemakkelijk. Aangezien ik verantwoordelijk
ben voor de bezetting van die leerstoel, moet ik
alles nauwkeurig overwegen. Dat gaat niet zonder de noodiga
voorbereiding en zonder links en rechts advies te vragen bij
menschen, die het wèl weten. En als die menschen het dan verschillend
weten, is de moeilijkheid, dat ik het ten slotte toch
weer zelf weten moet. Daarbij komt, dat, wanneer men niet voldoende
intellectueel materiaal heeft om al die leerstoelen te bezetten
en de zaak is duur, men vanzelf gedrongen wordt, ook
hier te concentreeren. Nu zie ik dadelijk bij den heer van der
Heide een bedenkelijk gezicht. Waarom? Omdat hij zegt: gij
moogt overal concentreeren, maar van mijn theologische faculteit
blijft gij af.
De heer van der Heide: Dat zal ik in het algemeen niet
zeggen.
De heer Marchant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen: Ik hoop bet te bemerken, maar wanneer men
pleit voor een bezetting \an den leerstoel te Leiden, sluit men
— 12 DECEMBEE 1933.
(Minister Marchant.)
uit, dat de bediening van twee leerstoelen aan verschillende
universiteiten door één man wordt waargenomen.
De heer van der Heide: Dat zal ik niet absoluut afwijzen.
De heer Marchant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen­ Het verheugt mij, dat te vernemen. Het kan
zijn, dat het die richting uitgaat, maar ik moet eerst overwegen,
of dat verantwoord is en of ik iemand kan vinden, aan wien datmet
vertrouwen kan worden opgedragen. De heeren moeten mij
dus even met rust laten, de studenten zullen er niet onder
lijden.
De heer van der Helde: De vacature duurt al acht maanden!
De heer Marchant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen: Als de heeren wisten, wat er in dien tijd
allemaal gebeurd is, en hoe er overwogen is, niet alleen aan
het Departement, maar ook in de kringen van de faculteit en
curatoren, en wanneer zij daarbij nog in aanmerking nemen,
dat in die 8 maanden een groote vacantie is gevallen, dan is
die termijn van 8 maanden niet zoo verschrikkelijk. Als gebeurt,
wat ik zoo gedacht had, dan zullen de Leidsche studenten niet
lang meer behoeven te wachten en het verlangde geestelijk
voedsel zal hun worden geboden.
Vervolgens de rede te Nijmegen. Aan de zeer interessante
discussie, die zich daarover hier heeft ontwikkeld, zal ik niet
deelnemen. De heer van der Heide heeft gezegd, dat de rede,
die ik in Nijmegen gehouden heb en die zooveel stof heeft
opgejaagd, overbodig was. Dat ben ik volkomen met hem eens.
Als men Ministers kon ontheffen van de noodzakelijkheid,
waaraan zij zijn onderworpen, om overbodige redevoeringen te
houden, dan zeu men de Eegeering een grooten dienst bewijzen.
Maar er zijn nu eenmaal universiteiten, ook bijzondere
universiteiten, die van tijd tot tijd een jubileum vieren en dan
wordt de Minister uitgenoodigd. De heer van der Heide zou,
wanneer hij hier stond, er ook heengegaan zijn, en dan zou hij
daar niet hebben kunnen vertellen, wat hij hier vanavond verteld
heeft. Dat kan niet, ook niet in een overbodige rede.
Ik heb daar in Nijmegen eenvoudig gezegd, wat ik meende,
dat waar is en de heer van der Heide heeft ook toegestemd,
dat het waar is. Hij zei alleen; de redevoering w-as een beetje
ouderwetsch.
De heer van der Heide protesteert, maar hij heeft gezegd:
30 jaar geleden was er misschien reden geweest voor die redevoering.
De heer van der Heide: Niet tegen de mannen van wetenschap,
maar tegen de denkers van den tweeden en derden rang.
De heer Marchant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen: Op welken rang men die denkers nu plaatst,
is mij vrij onverschillig.
De heer van der Heide: Mij niet.
De heer Marchant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen: Maar dit kan ik den geachten afgevaardigde
den heer van der Heide verzekeren, de gedachte, dat er bij eiken
voortgang van de wetenschap een stukje afging van het terrein
van het geloof, vierde in Nederland nog hoogtij, laat ik zeggen
30 jaar geleden. Ik heb de menschen gekend in mijn eigen
familie, in mijn eigen omgeving, die mij zeiden: nu ja, het moet
wel een knappe man wezen, meer er is iets niet goed in zijn
hoofd; alleen omdat hij orthodox of Katholiek was. Dat was
het standpunt en daar kom ik tegen op, want dat is onwaar.
Daarom heb ik gezegd, gelijk de geachte afgevaardigde de heer
Zijlstra volkomen te recht­ heeft opgemerkt: dat standpunt is er
geweest en dat zijn wij gelukkig te boven gekomen. Ik heb niet
gezegd: zóó is het, maar: zóó is het geweest. En de universiteit
te Nijmegen heeft in de tien jaar van haar bestaan het bewijs