Vel 249. 963 Tweede Kamer.

Vel 258. 999 Tweede Kamer.
28ste VERGADERING. — 12 DECEMBER 1933.
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbegrooting voor 1934.
(Ketelaar.)
Ministers van verschillende richting telkens en telkens weer
met die wetsontwerpen, zij het ook in een anderen vorm, zijn
gekomen, maar er nooit iets van terechtgekomen is, doet mij
denken, dat wij daarmede op den verkeerden weg waren. Ik
heb gezeten in de commissie-Rutgers voor het lager onderwijs.
Mijnheer de Voorzitter! Ik kin wel zeggen: de lange tijd, dat
het geduurd heeft, eer het rapport van die commissie is verschenen,
is niet besteed aan de behandeling van de vraag, hoe
de Lager-onderwijswet moest samenhangen met al de verschillende
andere wetsontwerpen op onderwijsgebied. Bij de beschouwing
van het indertijd aanhangige wetsontwerp is alleen
gekeken naar de Lager-onderwijswet en is gelet, met de eigenaardige
beschouwingen, die ieder lid van de commissie — Ik
sluit mij zelf dus niet uit — over het lager onderwijs had,
eigenlijk niet op de inrichting van het lager onderwijs — want
daarover is niet zooveel gesproken —, maar op de wijze,
waarop het moest worden gefinancierd en hoe aan de verschillende
takken van onderwijs, natuurlijk naar het inzicht van
die leden, recht zou worden gedaan. Ik heb daarna zitting gehad
in de commissie van voorbereiding, waarvan de heer Suring
zeide: nu kun je zien, hoe dat wetsontwerp bekeken is. Zeer
zeker, het is toen heel ernstig bekeken; wij hebben — zooals een
commissie van voorbereiding altijd doet — eerst een verslag aan
den Minister opgemaakt, toen een antwoord van den Minister;
de commissie heeft daarvan een uitvoerig mondeling onderhoud
met hem gehad; hij is op sommige punten aan bezwaren te
gemoet gekomen, op andere weer niet, maar als men mij vraagt:
heeft men toen eigenlijk gesproken over den inhoud van het
lager onderwijs als zoodanig, heeft men gesproken over het verband
van het lager onderwijs, over de grondslagen zou ik zeggen
voor het daaropvolgende onderwijs, dan zeg ik: neen, dat is niet
geschied.
Mijnheer de Voorzitter! Ik heb geen zitting gehad in de commissie
voor het voorbereidend hooger en middelbaar onderwijs,
maar ik heb er toch — als ik het zoo mag uitdrukken — al de
ellende van meegemaakt; er ligt in mijn kast, waar de Kamerstukken
geborgen worden, zoo'n stapel, gewijd alleen aan dat
wetsontwerp en wat er in gewijzigd is en aan de verslagen er
over; de adressen echter en brochures, die wij er over gekregen
hebben — ik bewaar al die digen tot het wetsontwerp afgedaan
is, dan gaan ze weg — vormen een stapel, die wel driemaal zoo
hoog is. Bij allerlei debatten over het hooger onderwijs zijn hier
vaak verschillende wenschen geuit, maar dan was dat ook alleen
maar over het hooger onderwijs op zich zelf, zonder samenhang
met het overige onderwijs. En nu vind ik het zoo juist gezien
van dezen Minister, dat hij zegt: wij moeten van dat gedoe af —
zoo zei hij het niet wooredlijk, want zoo spreek hij nooit —;
ik wil voor mij zien en zal trachten samen te stellen één geheel,
waarin het geheele onderwijs, laat ons maar zeggen van het
voorbereidend tot het hooger onderwijs, in groote lijnen wordt
samengevat, waarin moet geregeld worden — zoo vat ik het ten
minste op — en aangetoond, hoe de verschillende takken van
onderwijs niet zijn afzonderlijke stukken, die men zoo maar in
de onderwijswereld, maar meer nog in de maatschappij neerwerpt,
maar iets, waarvan men zegt: wij moeten iets opbouwen,
dat gegrond is op de tegenwoordige omstandigheden; hierbij
denk ik niet in de eerste plaats aan de tegenwoordige benarde
omstandigheden, want het is volkomen waar, dat aan al die
onderwijswetten altijd wat is toegevoegd en altijd weer iets is
afgenomen; ja er zijn altijd propagandisten voor het nieuwe en
dat is gelukkig, want anders gingen wij nooit vooruit, maar die
propagandisten zijn dan tegelijk idealisten, alleen voor dat deel
wat zij propageeren. Als ik dan let op wat ik in mijn lange
ervaring bij het lager onderwijs al zoo gezien heb en wat aangekondigd
is als ideaal., als ik zie wat wij bij het teekenondewijs
bij. gehad hebben — in Amsterdam krijgen wij alles uit het
buitenland uit de eerste hand — dan waren er altijd dadelijk
menschen, die alles wat nieuw is prachtig vonden; men begon
daarmede, maar het verdween vaak al spoedig. Ik denk b.v. aan |
de schrijfmethode bij hot lager onderwijs: dan was het loopend
schrift niet goed en dan het staande schrift niet; dan moest hel
weer randschrift zijn en dan moest men weer met de linkerhand
Handelingen der Staten-Gencraal. — 1933 — 1934. — 11.
(Ketelaar e. a.)
schrijven, alsof elke leerling een achterlijk kind was. Tegenwoordig
hoort men weer veel van blokschrift. Ik heb er volstrekt
geen bezwaar tegen, dat iemand al die dingen propageert en dat
men tracht er uit te halen w 7 at goed is, want wat goed is, blijft;
vanzelf!
Maar dan is er eindelijk een tijd, waarin dit, zoover dat mogelijk
is, in groote lijnen moet worden neergelegd. Nu vind ik
de groote verdiensten van dit plan van den Minister, dat hij
het geheel wil onder oogen zien. Verschillende leden hebben
gezegd: moet men dat nu doen, nu het financieel zoo'n akelige
tijd is? Ik zou zeggen: wanneer men dit zoo in het geheel wil
zien, dan mag en moet men het juist op het oogenblik doen.
Dan moet op het oogenblik, uit den chaos, die er is en ook uit
den chaos, die ontstaat door de slechte toestanden, die er op
het oogenblik heerschen, juist het werk aangevat worden, want
wij hebben nu al, laten wij het niet vergeten, van zekere zijden
klanken gehoord als deze : denk er toch alsjeblieft om, dat wij
er zijn en dat je toch vooral, om zoo te zeggen, onze heilige
huisjes niet aantast. Dat kan zijn op het gebied van het openbaar
onderwijs, dat kan ziju op het gebied van het bijzonder
onderwijs, maar indien wij op het oogenblik door den nood der
tijden gedwongen worden om soberder te zijn — dat spreekt niemand
toe, behalve een enkele partij in de Kamer, die echter
niet zoo heel veel leden telt —, dan zeg ik: grijp dat oogenblik
nu aan, dat iedereen het weet, en maak een opbouw van de verschillende
takken van onderwijs in onderling verband, zoodanig,
dat er inderdaad een goed geheel komt. Wanneer de tijd dan
beter wordt, dan is eigenlijk het geraamte van de geheele
onderwijsbegrooting in al zijn onderdeelen klaar; dan kan gezorgd
worden, dat er behoorlijk vleesch en zoo noodig vet op
komt. Dat geraamte zal dan worden gecompleteerd door de
volgende wetten, die er zullen moeten komen, waarbij elk onderdeel
van die verschillende onderwijstakken zal moeten vereenigd
worden. Laat de Minister niet bang zijn, hij is dat niet zoo
gauw, wanneer er vele Kamerleden komen, die hem waarschuwen;
dan zou hij soms kunnen denken, dat de Kamer niet
met hem wil meegaan. Ik heb de overtuiging, dat de Kamer
dat wel wil. Dat wil niet zeggen, dat, als hij met een voorstel
komt, wij er geen aanmerking op zullen hebben: dat is niets;
dat is overal zoo, maar de zaak zal in haar geheel zoo geregeld
moeten worden, dat men werkelijk een nieuwen opzet van het
onderwijs krijgt. Dat is steeds het ongeluk geweest van ons
geheele onderwijs. Ik heb altijd gezegd: je zit elk puntje apart
te bekijken; daarover praat men en daarvan tornt men wat af
of men doet er wat bij, maar het geheel wordt voortdurend
minder overzichtelijk. Wanneer de Minister ons een ontwerp
geeft, waarin wij de grooten lijnen zien — de Minister zal
natuurlijk bereid zijn met ons daarover te spreken; hij zegt al
bij voorbaat: wil je mij niet wat l-aad geven; ik zal daartoe niet
overgaan, ik wil eerst zien wat de Minister te voorschijn brengt,
om er dan eventueel critiek op uit te brengen en. zoo noodig,
verbeteringen aan te geven —, ik herhaal: als de Minister
ons een ontwerp geeft, waarin wij de groote lijnen zien, zal hij
het geheele onderwijs, dus de geheele opvoeding van ons volk,
een grooten dienst bewijzen. Dit sluit niet waardeering uit voor
alle vroegere Ministers, die op dit gebied ontwerpen hebben ingediend
en deze tot wet hebben doen maken, maar ik - wil hiermede
alleen zeggen, dat langzamerhand de omvang daarvan zoo
groot is geworden, dat het maken van een overzicht ten zeerste
gewenscht is.
De hoer Tilanus: Mijnheer de Voorzitter! Als ik mij niet bedrieg
eindigen de algemecne beschouwingen in de Memorie van
Antwoord op blz. 4 met een grondwettelijk kctterijtje. Ik lees
daar, dat het de bedoeling van den Minister is, oin over 1!':>2
geen of slechts een summier verslag te laten verschijnen. Vermoedelijk
is deze passage aan 's Ministers oog ontsnapt, want
het laatste lid van art. 195 der Grondwet zégt: „De Koning
doet jaarlijks van den staat van het onderwijs aan de Statenfteneraal
verslag geven". Wanneer do Minister er dus over
denkt om over 1982 geen verslag uit te brengen, acht ik dit in
strijd met het grondwettelijke voorschrift.