Vel 249. 963 Tweede Kamer.

1018
28ste VERGADERING. — 12 DECEMBER 1933.
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbegrooting voor 1934.
(Feber.)
systeem, waarbij blijkt, dat hij dit noodig had om het andere
mogelijk te maken, maar het is een haast onbeperkt vertrouwen,
dat de Minister van ons vraagt.
Wanneer men verder het oor te luisteren legt in de kringen
der leeraren hoort men vaak, dat het in het land vermoedelijk
zoo zal worden als het in den Haag is. Ik laat voorloopig daar,
of, als alles in den Haag tip-top in orde was, het zoo verkeerd
zou zijn, als den Haag tot voorbeeld diende voor het gansche
land.
Maar de Minister heeft hier en daar in zijn Memorie van Antwoord
laten doorschemeren, dat men mag verwachten, dat
rekening zal worden gehouden met plaatselijke toestanden en
rnet de wijze, waarop allerlei inrichtingen van onderwijs ook in
kleinere plaatsen zijn gegroeid. Voor het overige laat ik persoonlijk
mij graag adviseeren door den inspecteur van het middelbaar
onderwijs, den heer Rolkesteyn, die over de concentratie zulke
uitnemende artikelen heeft geschreven, en voorts door een belangrijk
artikel in De Opbouiv van Juli 1933, dat ik den Minister
kan aanbevelen. Dit laatste zal wel overbodig zijn. aangezien
ik meen, dat de Minister zelf deel van de redactie heeft uitgemaakt.
In de tweede plaats iets over de eindexamens aan de hoogereburgerscholen.
Het aantal gecommitteerden, dat tot nog toe
5 heeft bedragen, wordt ingekrompen tot 3. Wij verliezen dus
in de breedte, maar wij winnen in de diepte, want voortaan zal
nog meer op deskundigheid worden gelet en zorg worden gedragen,
dat te dien aanzien geen dubia meer kunnen voorkomen.
Maar zal dat winnen in de diepte ook werkelijk effect hebben,
dan zal daaruit volgen moeten, dat aan die gecommitteerden een
verder strekkende bevoegdheid wordt gegeven, anders geloof ik,
dat wij eer achteruit dan vooruit zullen gaan. Wie de ontwikkeling
van het eindexamen volgt, maakt zich eenigszins ongerust,
want nog een stapje verder en wij komen terecht bij den bekenden
onderwijsman dr. de Vletter, die een beschouwing ten beste
gegeven heeft in de Niemoe Rotterdamsche Courant van 28
September en die ook die drie gecommitteerden wil schrappen,
om het examen heelemaal over te laten aan de school zelf. Hij
wil dan die scholen voortdurend onder strenge controle stellen.
Ik heb den indruk gekregen, dat de heer de Vletter, dien ik alleen
uit zijn artikelen ken, een heel goede man is. Hij zou wel graag
aan iederen aardigen leerling het diploma willen uitreiken. Wanneer
men daaraan toegeeft, geloof ik, dat het noodzakelijk moet
uitloopen op het dalen van het peil van het onderwijs. Hij ziet
dat zelf ook wel in, want hij laat bijzonder naar voren komen den
maatschappelijken kant van het examen en wat den wetenschappelijken
kant betreft, verwijst hij naar de faculteiten aan
de hoogescholen. Deze moeten dan maar door een toelatingsexamen
uitmaken, wie er al dan niet geschikt is voor de universitaire
studie.
Ik kan mij voorstellen, dat er ook onder degenen, die indertijd
de schoolexamens met gejuich hebben binnengehaald, voorstanders
zijn, wier liefde voor de schoolexamens wel wat bekoeld
is en dat er een zeker verlangen opkomt naar de oude Staatsexamens,
welke toch wel heel groote voordeden hadden, niet
alleen voor het wetenschappelijke peil en voor de soliditeit en
de betrouwbaarheid van het examen, maar ook voor de leeraren.
Ik heb deze opmerking bij een vroegere gelegenheid ook al eens
gemaakt en toen bleek mij uit enkele bladen, dat men die
meening niet deelde en haar een vrij dwaze opmerking vond. De
scholen zijn er immers voor de leerlingen en niet voor de leeraren.
Toch is het zóó, dat examen doen en examen afnemen beide een
kunst is. Aan het eene zit natuurlijk meer risico vast dan aan
het andere, maar beide moeten toch worden geleerd.
Ik sprak dezer dagen twee ingenieurs, die ik aanzie voor twee
eerste klas docenten en die nog eens als om strijd betoogden,
hoeveel zij als jonge leeraren te danken hadden aan het afnemen
van examens in samenwerking met oudere collega's, wat nu
vrijwel uitgesloten is. Waar de Staat aan de vorming van leeraren
bitter weinig doet, daar is hier een gelegenheid om eenige ervaring
te krijgen. De heer Joekes voegt mij toe: de examens zijn er niet
voor de examinatoren.
Maar wel om ze af te nemen, Mijnheer de Voorzitter! Een
examen afnemen moet ook geleerd worden, anders zijn de leer­
(Feber e. a.)
lingen ten slotte de dupe er van. Nu merkt men op: de een kan
het nu eenmaal en de ander kan het niet, maar tot een zekere
hoogte is alles te loeren.
Wanneer die beide mannen, van wie ik zooeven sprak, nu nog
om strijd bekennen, dat zij daaraan veel te danken hebben gehad,
dan zegt dat mij toch wel iets. Ook de betrouwbaarheid der
examens zal er door winnen. Men zou ook meer algemeen
geldende normen krijgen, want het is toch een algemeen bekend
feit, dat die normvergaderingen niet hebben beantwoord aan hetgeen
men er van verwachtte. Die vergaderingen hebben geen
bindende voorschriften te geven, mogen ze zelfs niet geven.
Mogelijk zal naar den ouden toestand kunnen worden teruggekeerd.
Ik weet niet, of het duurder zal zijn. Mogelijk zou men
hier en daar eenige vereenvoudiging kunnen aanbrengen en daardoor
kunnen komen tot bezuiniging. De vraag kwam bij mij op,
cf het mogelijk is examenwerk, als het niet in de vacantie valt,
te beschouwen als behoorende tot de onderwijstaak van den
leeraar. In zooverre zou hier misschien eenige aanwijzing zijn
om door vereenvoudiging tot bezuiniging te komen.
Voorts wilde ik nog een paar opmerkingen maken over het
Lorentz-lyceum in Eindhoven, omdat ik het sterke vermoeden
heb, dat "ook anderen daarover iets naar voren zullen brengen.
Ik begin met te zeggen, dat het een heel moeilijke en pijnlijke,
quaestie is. die in Eindhoven al tot allerlei scherpe tegenstellingen
heeft geleid. Wie zich in de quaestie van het Lorentz-lyceum
en de subsidieering daarvan verdiept, ontdekt aan beide kanten
gelijk, en acht het be«riipelük, dat daar een zekere activiteit
uit voortvloeit. Natuurlijk verliezen die tegenstellingen iets van
haar scherpte, naarmate men zich verder van Eindhoven verwijdert
en des te beter kan komen tot een objectieve beoordeeling.
Ik stel voorop, dat het mij zeer moeilijk lijkt om een
goede school, voor welker oprichting en instandhouding een groote
groep menschen zich aanzienliike offer heeft getroost, botweg
af te wijzen, wanneer zij aanklopt om steun bij de Overheid.
Niet dan na rijp beraad alleen zou een weigering gemotiveerd
kunnen zijn.
Men kan wel zeggen, dat het gemeentelijk onderwijs oudere
rechten heeft, maar er doen zich telkens in de samenleving
nieuw verworven rechten voor, die ook om erkenning vra/zen, en
dan is het woord aan het overleg. Het is wel jammer, dat alle
pogingen, die in het werk zijn gesteld om tot overeenstemming
te geraken, gefaald hebben.
Ik begrijp zeer goed, het doel in aanmerking nemende, dat
de Minister zich voorstelt te bereiken om groote dingen tot stand
te brengen voor het middelbaar en voorbereidend hooger onderwijs
langs den weg der concentratie, dat de Minister den weg
om te geraken tot een zekere fusie wil openhouden. Als ik goed
zie, had de Minister tusschen vier dingen te kiezen. De Minister
had beide scholen kunnen subsidieeren, maar dat is natuurlijk
bij den huidigen stand der financiën uitgesloten. Hij had geen van
beide kunnen subsidieeren en dan zou de onbevredigende toestand
blijven voortbestaan. Het gemeentelijk lyceum, dat reeds
steun ontvangt voor zijn H.B.S.-afdeeling, zou verder gesteund
kunnen worden, maar daardoor zou het lyceum ten doode gedoemd
zijn, zonder dat van het goede, dat zich daarin heeft doen
kennen, gebruik wordt gemaakt in een wijder verband, en ten
vierde, het lyceum zou kunnen worden gesubsidieerd. Zoo alleen
zou de weg openblijven voor samenwerken en samenvloeiing
van twee onderwijsinrichtingen.
Ik kan dus begrijpen, dat de Minister tot deze keuze gekomen
is, en ik wil wel zeggen, dat er bij mii en bij velen miiner nolitieke
vrienden eenige neiging is om hierin voor het jaar 1934
met den Minister mede te gaan, wanneer de Minister kan verzekeren,
dat in deze subsidieering een voldoende sterke prikkel
is gelegen om binnen dit tijdsverloop de bedoelde samenwerking
tot stand te brengen.
De heer Moller: Mijnheer de Voorzitter! Bij deze afdeeling
wilde ik verschillende punten ter sprake brengen. Ik zal trachten
het zoo kort mogelijk te doen.
Allereerst de concentratie, die hier vooral haar uitwerking zal
moeten vinden.