Vel 249. 963 Tweede Kamer.

Vel 264. 1023 Tweede Kamer.
28ste VERGADERING. — 12 DECEMBER 1933.
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbegrooting voor 1934.
(Minister Marchant.)
worden. De eventualiteiten, die hier een einde aan de moeilijkheid
zouden kunnen maken, zijn op meesterlijke wijze gesteld
door den geaehten afgevaardigde den heer Eaber. Hij heeft gezegd
: Er is vierderlei oplossing mogelijk. In de eerste plaats
kan men beide scholen subsidieeren; maar dat is te duur, zegt
hij te recht. Weg er mee. Het tweede alternatief is: geen van
beide steunen; dat is goedkoop, maar dat is te gek. Daarin heeft
de geachte afgevaardigde gelijk. Wanneer men heeft een lyceum,
waarvoor de belanghebbenden zelf al li ton hebben uitg'egeven
en die school is een bloeiend instituut geworden, dan kan men
als Regeering niet zeggen: ik trek mij er niets van aan; laat
dat ding maar weer verdwijnen. Daarin zijn wij niet vrij. Dus
geen van beide subsidieeren gaat ook niet.
Dan hebben wij het derde alternatief; wanneer wij het gemeentelijk
lyceum gaan steunen en het andere niet, dan gaat
het Lorentz-lyceum dood. Dan zou men een gemeentelijk instituut
gaan subsidieeren, dat, wat de classieke afdeeling betreft,
weinig beteekent. Het Lorentz-lyceum is, wat de classieke afdeeling
betreft, belangrijk sterker dan het gemeentelijk lyceum.
Ik heb een adres, waarin staat: de openbare school bestaat
24 jaar. Dat is niet waar. zooals het daar staat. 24 jaar bestaat
de hoogereburgerschool en deze is later, even lang geleden als
tle oprichting van het Lorentz-lyceum, tot een lyceum gemaakt
door er een classieke afdeeling aan te verbinden.
Eindelijk het vierde alternatief: laten wij het Lorentz-lyceum
subsidieeren en den weg openhouden tot samenwerking. Dat
is mijn conclusie geweest. Wanneer wij de classieke afdeeling
van het gemeentelijk lyceum gaan subsidieeren, dan gaat de
classieke afdeeling van het Lorentz-lyceum dood. Het is dus
niet zoo, dat, wanneer men maar niets doet. de partijen tot
elkaar zullen komen, want de partijen zitten van elkaar af te
wachten tot ze doodgaan. Zoo komen wij er niet. De oplossing
is alleen te vinden, wanneer men de sterkste een accent
geeft door te zeggen: ik geef een subsidie. Dan zal de andere
partij murw worden om tot onderhandelingen over te gaan.
Mijn voornemen is om, wanneer de Kamer zoo goed zou willen
zijn om dit voorstel aan te nemen, onmiddellijk aan het werk
te gaan ten einde te trachten de beide partijen tot elkaar te
brengen. Dan moeten wij maar weer een commissie in het leven
roepen, die den waarborg geeft, dat zij onpartijdig zal worden
bevonden door alle Eindhovenaren. Dat is moeilijk, maar ik
vlei mij toch, dat wij zoo ver zullen komen, dat wij het vertrouwen
zullen hebben van beide partijen. Dan moeten wij er
toe zien te komen één classiek lyceum te krijgen onder een
bestuur, dat ook het vertrouwen heeft van alle Eindhovenaren.
Wij moeten zoo ver komen, dat niet meer sommigen denken:
dat is een kapitalistisch zaakje van Philips; daar kan een proletariër
of een democratisch denkend man zijn kinderen niet heen
sturen; dat niet anderen denken, dat is vijandig aan allen
godsdienst. Wij moeten menschen in het bestuur hebben, die
door hun persoon het vertrouwen vestigen in Eindhoven, dat
men gerust zijn kinderen aan de school kan toevertrouwen. Ik
ben van nature optimist, maar zelfs als ik dat niet was, zou
ik toch meenen, dat wij op deze manier het eindpunt kunnen
bereiken.
Mejuffrouw Groeneweg: Er moet toch een grens worden gesteld
ten aanzien van den tijd, waarop de overeenstemming
moet zijn verkregen?
De heer Marchant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen:Dat kunnen wij nader bezien, of wij moeten
zeggen: gij moet klaar zijn vóór 1 Januari 1934. Ik geloof, dat
mejuffrouw Groeneweg wel aan mijn beleid kan overlaten om
hun een zoodamgen prikkel te geven, dat een juiste uitkomst
in deze zaak als verzekerd kan worden beschouwd.
Mijnheer de President! Ik kom nu tot de inspecties. De verandering
van de inspectie in 7 territoriale inspecties is niet een
besluit, dat is voortgekomen uit een drang tot bezuiniging. Als
het bezuinigt, is de bezuiniging zoo gering, dat zij weinig of
geen beteekenis heeft. Wanneer men nu nagaat de verschillende
scholen, die onder dezelfde inspectie komen te ressorteeren, dan
ziet men het gymnasium in de wet op het hooger onderwijs, de
Handelingen der Staten-Generaal. — 1933—1934. — II.
hoogereburgerschool in de wet op het middelbaar onderwijs, en
het lyceum in geen enkele wet. Dit is dakloos, evenals de
handelsschool. Die toestand levert het bewijs, dat het onderwijs
uit de wetgeving is gegroeid. Ons onderwijs zit in een pakje als
een groote broer, die zich gewrongen heeft in het pakje van een
kleineren broer. Dan moet men niet zeggen: wij zullen de ledematen,
die er uit steken, er wel in wringen, en dan naar een
andere regeling gaan omzien, neen. Mijnheer de Voorzitter, men
moet juist het omgekeerde doen. Men moet trachten een regeling
te vinden van de onderwijswetgeving, waarin het onderwijs
past. Hoe moet ik daartoe komen? De inspecteurs zijn niet
alleen controleurs van de scholen, die zij inspecteeren, het zijn
de oogen, waarmede ik van den toestand in het onderwijs op
de hoogte moet komen, zij zijn mijn adviseurs, de zintuigen,
waarmede de Regeering werkt. Wanneer ik heb één inspecteur,
die alleen de gymnasia bezoekt, en één inspecteur, die alleen
de lycea kent, en 5 heeren, die alleen op de hoogereburgerscholen
komen, dan sta ik voor deze moeilijkheid: wanneer ik
moet uitmaken, welke scholen moeten worden ingericht als
voorbereidend hooger onderwijs, aansluiting gevende aan de
universiteiten, wanneer ik krijg te oordeelen over de constructie
van scholen, die handelsscholen kunnen worden genoemd, en
met scholen, die een afsluitende opleiding geven, dan heb ik
meer aan de adviezen van inspecteurs, die al die soorten van
scholen onder hun aandacht hebben, dan aan adviezen van een
inspecteur, die alleen de gymnasia inspecteert en zich in de eerste
plaats classicus voelt en de rest minderwaardig vindt, en aan
den anderen kant adviezen van heeren, die uitsluitend hoogereburgerscholen
kennen en do klassieke opleiding volstrekt niet
noodzakelijk vinden. Dat moet ik dus niet hebben. Ik moet hebben
menschen, die alles onder zich hebben, die hun liefde gelijkelijk
verdeden, geen troetel­ of stiefkinderen hebben. Dat kan
men bereiken door al de inspecteurs met de inspectie van alle
scholen in een ressort te belasten. Ik moet toegeven, dat, als men
dit systeem volgt, aan de inspecteurs, die men benoemt, zeer
hooge eischen moeten worden gesteld. Zij moeten wetenschappelijk
onderlegd zijn en zoo universeel ontwikkeld, dat zij boven
het geheel van de verschillende scholen staan. Ik ben zoo gelukkig
te kunnen zeggen, dat de ervaring mij geleerd heeft, bij
de voorziening in de beide laatste vacatures, dat er een voldoende
animo is voor het bezetten van deze functies met mannen,
die voor deze taak volkomen zijn berekend. Er was een betrekkelijk
ruime keuze.
Men moet ook niet denken, dat in den tegenwoordigen t-oestand
het ideaal wordt bereikt, wanneer iedereen krijgt datgene,
waarvoor hij bepaaldelijk bevoegd is. Een inspecteur van de
gymnasia moet ook de wiskunde inspecteeren aan de gymnasia,
moet ook de moderne talen inspecteeren, moet ook zijn aandacht
te geven aan het leggen van verband tusschen de classieke
en de moderne talen. Omgekeerd zijn er in Nederland voortreffelijke
rectoren van lycea, die geen classici zijn en die niettemin
een classieke afdeeling onder zich hebben.
Het ligt niet zoozeer aan de technische bemoeiingen van den
inspecteur op zich zelf. De voortreffelijkheid van de inrichting,
welke geïnspecteerd wordt door een bepaalden inspecteur, is
maar voor een zeer gering gedeelte van de bekwaamheden van
den inspecteur afhankelijk. Als ik een goeden rector of een
goeden directeur heb aan een school, dan loopt de zaak vanzelf,
maar wanneer ik een verkeerden rector of directeur heb, dan kan
de inspecteur er ook niets aan doen.
De voorbereiding van de organisatie der voorbereidende universitaire
studie, van de regeling van het handelsonderwijs en van
het literair-economische onderwijs, alles zal het beste loopen,
wanneer wij hier eenheid brengen in de inspectie.
Het heeft mij bijzonder verheugd, dat zelfs de heer Tilanus
niet van oordeel kan zijn, dat hierdoor gehandeld wordt in strijd
rnet de wet.
Het is wel niet de Grondwet, maar de gewone wet, maar zelfs
de heer Tilanus durft niet zeegen, dat de maatregel in strijd is
met de wet; en als hij het niet durft, dan k-unnen wij over dit
ijs gerust naar don overkant loopen; dan is er van strijd met de
wet geen sprake.