Vel 249. 963 Tweede Kamer.

1022
28ste VEEGADERING. — 12 DECEMBER 1033.
2. Vaststelling van hoofdstuk VI (Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbegrooting voor 1934.
(van Dijken e. a.)
Ten slotte, Mijnheer de Voorzitter, sluit ik mij aan bij hetgeen
de heer Moller heeft gezegd over de wenschelijkheid van een
wachtgeldregeling ten behoeve van de leeraren aan de bijzondere
middelbare scholen en gymnasia, indien tot opheffing van die
scholen wordt overgegaan.
De heer Ketelaar: Mijnheer de Voorzitter! In afwijking van
verschillende sprekers wil ik wel zeggen, dat ik het besluit, om
de zeven inspecties in te stellen met een territoriale verdeeling,
een uitstekend besluit vind.
In de eerste rede, die ik vanavond gehouden heb, heb ik reeds
gezegd, dat men eiken tak van onderwijs veel te veel bekeken
heeft als een afzonderlijk hokje en dat in plaats van samenwerking
daardoor in het algemeen meer een geest van concurrentie
tusschen de verschillende takken van onderwijs gekomen is.
Nu meen ik, dat, wanneer wij een verdeeling gekregen hebben,
zooals de Minister dat gedaan heeft, juist op dit punt een groote
verbetering kan komen. Zeker, de inspecteurs moeten op de
hoogte zijn van wat aan de scholen wordt onderw-ezen en wat elke
school op> zich zelf beteekent, hetzij het een gymnasium, een
.11.13.S. of een handelsschool is. Het is echter daarvoor volstrekt
niet noodig, wanneer men het toezicht op zulke scholen wil behouden,
dat men juist zelf uit die kringen is voortgekomen.
Wanneer iemand met algemeene ontwikkeling, die een behoorlijk.
^ opleiding gehad heeft, gesteld wordt over die verschillende
soorten van scholen, ben ik er van overtuigd, dat hij dat zeer
goed zal kunnen doen en dat juist de bopclooze concurrentie
tusschen de verschillende takken van onderwijs zal verdwijnen.
Wij kijken er in het begin natuurlijk wat vreemd tegen aan, ik
kan dat begrijpen, maar ik geloof inderdaad, dat het voor het
belang van het onderwijs veel en veel beter is. Ik meen niet, dat
er bepaalde wettelijke bezwaren zouden zijn. Zeker, er staat in
de wet op het gymnasiaal onderwijs, dat er inspecteurs zijn voor
het gymnasiaal onderwijs, maar in geen enkele wettelijke bepaling,
noch in de wet op het gymnasiaal onderwijs, noch in de
wet op het middelbaar onderwijs staat ook maar één bepaling,
dat die twee inspectoraten niet zouden mogen vereenigd worden
in een en denzelfden persoon. Daarom wil ik den Minister hierin
gaarne steunen.
Wat de quaestie betreft van de eindexamens, wil ik wel zeggen,
dat ik nog altijd veel voel voor het schoolexamen, mits het
behoorlijk wordt afgenomen en de aangewezen gedelegeerden
daar niet zitten ik zou bijna zeggen als poppen, die alles goed
vinden en op alles ja en amen knikken, maar indien ze, zonder
buiten hun taak te gaan en te veel te willen ingrijpen, inderdaad
toezien, of het met het examen goed gaat, indien zij inderdaad
toezien, of ook soms rectoren, directeuren, leeraren, enz. zich
wat te vrijmoedig onder de examinandi bewegen, want dat komt
voor; ik heb er mij wel eens over verwonderd, dat er zelfs bij
een aantal van vijf gedelegeerden geen behoorlijk toezicht gehouden
werd.
Mijnheer de Voorzitter! Ik wensch ook even een woord te
zeggen over de quaestie van het lyceum. Ik wil wel zeggen —
ik spreek voor mij persoonlijk — dat ik er mij over verwonderd
heb, dat men gekozen heeft op het oogenblik den weg van naast
de gemeentelijke openbare instelling, die er is, ook subsidie te
geven aan een andere, ook neutrale bijzondere instelling. Ik vind
niet, dat uit de toelichting, die gegeven is bij de Memorie van
Antwoord, waarbij dit voorstel gedaan is, duidelijk blijkt, dat
zulks inderdaad noodig is. Ik begrijp werkelijk niet, dat men
niet kan zeggen : het openbare lyceum enz. is in orde, dus nu kan
ik dat ook gewoon laten doorgaan en zoo noodig uitbreiden.
Mijnheer de Voorzitter! Er is zooeven al gezegd, ik meen door
den heer Moller: wij hebben daar een Katholiek lyceum, wij
hebben daar een neutraal openbaar lyceum en ook nog een neutraal
lyceum. Hoe groot die gemeente ook is en van hoeveel
belang ook voor ons land, is dat nu een toestand, die gewenscht
is en dien wij hier in de hand moeten werken ? Dit houdt niet in
eeni»e critiek op het Lorentz-lyceum, maar moeten er nu ook
voor°dezen dan toch betrekkelijk kleinen tak van onderwijs weer
drie inrichtingen komen, alle drie met subsidie van het Rijk?
Alvorens daarover mijn stem te bepalen, zou ik van den Mi listcr
nog gaarne nadere inlichtingen wenschen te ontvangen.
De heer Marohant, Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen: Mijnheer de Voorzitter! Verschillende geachte
afgevaardigden hebben gesproken over de salarieering van de
Jeeraren. Ik moet erkennen: die salarieering is ellendig; het is
geen methode en ik zal er alles aan doen wat ik kan, om daarin
orde, regelmaat en doelmatigheid te brengen, zoodat ik niet
twijfel, dat, wanneer ik de heeren hier weer op het champ de
bataille zal terugzien, zij dan inmiddels een aangename sensatie
zullen ondergaan. Het is echter een moeilijke quaestie, maar
laat men een jaar wachten; inmiddels zullen wij trachten, de
zaak in orde te krijgen.
De verlaging van het aantal deskundigen bij het eindexamen
heeft bezwaren ontmoet; dat begrijp ik niet. Dat men nog meer
deskundige gecommitteerden noodig heeft dan 3, heb ik nooit
kunnen begrijpen. Dat het bedenkelijke gevolgen zou hebben,
wanneer dit van 5 op 3 komt, is mij niet duidelijk. Als het
eenigszins kan, zullen wij in de toepassing op nog minder zien
te komen.
Volgens den heer Wendolaar moesten wij het geheele
extraneusexamen afschaffen. Dat examen is moeilijk te missen
en als wij het niet willen missen, zullen wij er ook toezicht op
moeten hebben.
Door den geachten afgevaardigde den heer Faber is gevraaed
om toch niet al te veel te uniformeeren en de verschillende
eischen van de plaatselijke toestanden in het oog te blijven
houden. Die vraag was mij uit het hart gegrepen, want ik heb
een hekel aan alle uniformeeren. Wanneer men den leider van
een inrichting van onderwijs ruimte kan geven om zelfstandig
zijn werk te doen en naar zijn eigen methodes en eigen inzichten
te handelen, dan geloof ik, dat dit de beste dienst is, dien men
het onderwijs kan bewijzen. Het schoolexamen is van dit systeem
de consequentie. Daarom ga ik veel meer in de richting van de
opmerking van den heer Ketelaar dan in die van den heer
Eaber, die in dit opzicht in een andere richting kijkt. Als een
onderwijsinrichting goed is, moet er geen examen noodig zijn.
Als een onderwijsinrichting goed is, behoorden de leerlingen,
die het tot de hoogste klasse hebben gebracht, zoo te worden
toegelaten. Als van een school de. leerlingen uit de hoocste klasse.
te recht zakken voor het eindexamen, is dat fout. Het is veel
beter controle te oefenen en waarborgen te scheppen voor den
goeden gang van zaken tijdens het leven op de school, controle
te oefenen bij het overgaan van de eene naar de andere klas.
De heer Moller heeft gezegd: vooral bij de vierde klas goed toekijken.
Daarmede ben ik het volmaakt eens. Als dit mogelijk
is en men dit doelmatig kan doen, komt men tot veel betere
toestanden dan wanneer men het op een gecontroleerd eindexamen
laat aankomen. De geachte afgevaardigde de heer van
Dijken heeft een vraag gesteld omtrent de opheffing van de
handelsscholen: waarom worden nu de handelsscholen opgeheven
en niet de hoogereburgerseholen A ter zelfder plaatse,
terwijl de handelsschool meer leerlingen heeft? Wij moeten het
plaatselijk naar de omstandigheden bekijken. Wanneer bijv.
de handelsschool feitelijk is een m.u.1.o.­school, dan kan het
zeer wel zijn, dat zij meer leerlingen heeft dan de hoowroburgersehool
A en dat zij niettemin eerder verdient te verdwijnen,
omdat zij veel duurder is dan een m.u.1.o-school, en in wezen
hetzelfde. Dus het aantal leerlingen, dnt een school heeft tegenover
de andere, kan in dezen niet beslissend zijn; dat moeten
wij in elk geval naar de bijzondere omstandigheden beoordeelen.
Miinheer de Voorzitter! Het Lorentz-lyceum is een van de
pijnlijkste quaesties, waarmede ik te maken heb gehad. Ik heb
ten slotte gezegd: die knoop moet worden doorgehakt; het rekibbel
moet uit zijn. Ik heb al zooveel jaren deze quaestie hier
in de Kamer hooren debatteeren: elk jaar werden opnieuw Welsprekende
redevoeringen gehouden over Eindhoven en hot
Lorentz-lyceum en het schoot niet op. Toen ik deze dingen bekeek,
bemerkte ik, hoe het kwam, dat het niet opschoot. Par­
; tijen staan daar tandakkend tegenover elkaar in Eindhoven.
Een vreemdeling, die daarin komt, kan niet begrijpen, waarom
de mensehen zich daarover zoo verschrikkelijk animeeren in
Eindhoven; zooals het meer gaat. de historie heeft de menschen
iraandewee feller tegen elkaar in het geweer gebracht en nu
1 kunnen zij de wapenen niet meer strekken om het eens te