Hekslootgebied / Spaarndam - Gemeente Haarlem

Bestemmingsplan "Hekslootgebied / Spaarndam" (vastgesteld)
2 BESCHRIJVING BESTAANDE SITUATIE
In dit hoofdstuk wordt een historische schets van het bestemmingsplangebied
gegeven en de beschrijving van de "Aanwijzing Beschermd Dorpsgezicht". Ook
komt in dit hoofdstuk aan de orde wat de huidige situatie is met betrekking tot
de ruimtelijke structuur en de functionele structuur.
Wat betreft de ruimtelijke structuur wordt onder andere aandacht besteed aan
de bebouwingsstructuur en de openbare ruimte. Met betrekking tot de
functionele structuur komen in dit hoofdstuk de volgende aspecten aan bod:
wonen, detailhandel, bedrijven en voorzieningen, horeca en maatschappelijke
voorzieningen. Per functie wordt een beschrijving gegeven van de huidige
situatie en eventueel aanwezige planologische knelpunten.
2.1 Korte historische schets
Vroege ontwikkeling
Ontginning
Het gebied is gelegen in de overgangszone van de strandwal, waarop Haarlem
voor het grootste deel is gelegen, naar het veengebied ten oosten daarvan.
Voor het grootste gedeelte bestond het gebied van oorsprong uit veenmoeras.
In de periode van de 9 de tot de 12 de eeuw werd het gebied ontgonnen. Hierbij
werd de bodem ontwaterd door middel van evenwijdige sloten die in
zuidoostelijke richting naar het veenriviertje het Spaarne zijn gegraven. Deze
sloten verdeelden het gebied in langwerpige kavels. Dergelijke
strokenverkavelingen zijn typisch voor de veenontginningen die in deze periode
in de Lage Landen plaatsvonden. De boerderijen stonden vanouds net ten
westen van de westelijke rand van het gebied, in het voormalige dorp Schoten
(waar sinds het tweede kwart van de 20 ste eeuw Haarlem-Noord ligt) en langs
de Vergierdeweg.
Aanvankelijk werd in het gebied aan akkerbouw gedaan (o.a. rogge en gerst).
Doordat de veenbodem in het oostelijke deel van het gebied inklonk ten
gevolge van de ontwatering, kwam het grondwater echter te hoog te staan voor
dit gebruik. Daarom is er vanaf de 15 de eeuw in toenemende mate sprake van
gebruik als grasland ten bate van de veeteelt. Op een gegeven moment was de
bodem in het oostelijk deel van het gebied zo ver gezakt dat de ontwatering hier
kunstmatig moest worden geregeld. Hiertoe werd de Oude Spaarndammer
Polder, vroeger Het Sparenlant genoemd, in waterstaatkundige zin
afgescheiden van de westelijke rest van het gebied. Dit westelijke gedeelte
wordt tegenwoordig Hekslootgebied genoemd, naar de wetering langs de
westkant van de kade die de polders scheidt.
Spaarndam
In 1170 was bij een stormvloed de Oude Rijn bij Katwijk verzand en grotendeels
verstopt geraakt. Het achterland moest hierdoor voor een deel worden
afgewaterd via de Haarlemmermeer, het Spaarne, het IJ en de Zuiderzee. Na
15