SCRIPTIE AdeGrdef3.indd

98
BEWEEGREDENEN
bruik van de stad als winkel-en uitgaanscentrum. Het draagvlak
voor musea, Het Nationale Ballet of het Concertgebouworkest
wordt groter naarmate er meer bezoekers komen en omgekeerd
maakt dit soort voorzieningen een stad als Amsterdam aantrekkelijk
voor (internationale) hoofdkantoren en hun werknemers.
Jonge, hoog opgeleide en carrièregerichte stadsbewoners hebben
voorkeur voor hooggespecialiseerde producten en diensten en
voor exclusieve gebeurtenissen. Daarnaast maken ze veelvuldig
gebruik van de publieke voorzieningen om nieuwe kennis op
te doen; kennis die niet alleen bijdraagt aan uitbreiding van het
persoonlijke ‘culturele’ kapitaal maar die ook de professionele en
financiële positie ten goede kan komen. Een inspirerende werkomgeving
is dan ook een serieuze productiefactor geworden en
de eisen die hierdoor gesteld worden aan zowel de ‘clubachtige’
inrichting van het kantoor zelf, als aan de omgeving waarin dit
kantoor zich bevindt, worden steeds groter.
De hierboven kort weergegeven ontwikkelingen hebben ook
grote gevolgen voor de Nederlandse (en meer in het bijzonder,
de Amsterdamse) juridische dienstverleningssector, de beroepsgroep
waarnaar ik onderzoek heb gedaan. De hoofdvraag van
mijn onderzoek luidde: welke motieven van bedrijfsmatig vestigen
spelen een rol bij de vestigingslocatie van advocatenkantoren
in Amsterdam? en vooruitlopend op de meer gedetailleerde
antwoorden die ik in deze conclusie zal schetsen, kan ik op deze
plaats alvast zeggen dat internationalisering, specialisering en
schaalvergroting belangrijke factoren zijn.
Alle respondenten waren het erover eens dat vestiging in
Amsterdam noodzakelijk is geworden. Dit is een gevolg van een
aantal ontwikkelingen die ik hier nog even kort schets.
Amsterdam was als standplaats van hoofdkantoren van diverse
banken en van de beurs altijd al het financiële centrum van
Nederland en dus ook de stad waar belangrijke advocatenkantoren
zich van oudsher vestigden, maar de laatste jaren is de trek
van deze beroepsgroep naar de hoofdstad enorm toegenomen.
Een belangrijke motor hierachter was de komst naar Amsterdam
van Angelsaksische en Amerikaanse merger & acquisition advocatenkantoren;
voor de echt grote corporate advocatenpraktijken
is Amsterdam sindsdien steeds belangrijker geworden, ook voor
advocatenkantoren uit andere, gerelateerde rechtsgebieden. De
aanzuigende werking van de sterk gegroeide financiële markt
heeft ertoe geleid dat zelfs rechtsgebieden die traditioneel in Den
Haag zaten, zich in Amsterdam vestigden. En parallel aan al deze
ontwikkelingen in de financieel-economische sector nam de juridisering
van de maatschappij sterk toe. De wet- en regelgeving
werd complexer, waardoor bedrijven en burgers steeds vaker gebruik
gingen maken van de specialistische kennis van juristen.
Grote hoofdkantoren van Nederlandse bedrijven en banken vestigden
zich in Amsterdam en door fusies en overnames werden
deze cliënten van advocatenkantoren niet alleen groter, maar
tevens complexer. Om deze bedrijven overall te kunnen blijven
bedienen, moesten ook de advocatenkantoren uitbreiden. Van
oorsprong kleine eenheden groeiden uit tot hele grote full service
kantoren. Deze gespecialiseerde en gedifferentieerde advocatenkantoren
trokken nieuwe cliënten aan vanuit de regio. Bovendien
kwamen ook steeds meer cliënten uit het buitenland, waardoor
de nabijheid van Schiphol een versterkende factor werd.
De hier geschetste ontwikkelingen sluiten aan bij de theorie van
Sassen, die uiteengezet heeft dat de multinationale ondernemingen
de dragers zijn van de nieuwe, globaliserende economieën.
Amsterdam werd dus the place to be door de aantrekkingskracht
van de financiële wereld. Bijkomende pluspunten zoals de infrastructuur,
de universiteiten en de stedelijke voorzieningen zoals
winkels, uitgaansgelegenheden, hotels, etc. maakten de stad extra
aantrekkelijk als vestigingslocatie voor advocatenkantoren.
De schaalvergroting had echter voor advocatenkantoren tot gevolg
dat zij in de steeds voller wordende binnenstad bereikbaarheids-
en huisvestingsproblemen kregen. En dit leidde tot een
deconcentratie vanuit de binnenstad naar de randzones.
Tot voor kort lag de nadruk vooral op grote kantoren die alle
rechtsgebieden in huis hadden, maar inmiddels vindt ook hier