SCRIPTIE AdeGrdef3.indd

keepfactor voor het bedrijf, tenzij persoonlijke netwerken gaan
domineren bij het herkennen van nog gunstiger kansen buiten de
eigen regio, bijvoorbeeld wanneer een belangrijke afnemer verhuist,
of uitbreidt in een andere regio die daardoor begeerlijker
wordt als locatie. 22
3.3.3 Informatie spill-overs
Ruimtelijk georiënteerde onderzoekers als Scott, Storper en
Cooke hebben ondervonden dat regio’s succesvol zijn door de
manier waarop ondernemers hun informatie (al dan niet bewust)
uitwisselen. Informatie spill-overs in deze regio’s leveren kennis
op, die nergens anders te vinden is en uitsluitend face-to-face
over te dragen is. Daar waar specifieke en unieke kennis aanwezig
is en onderling doorgegeven wordt, kunnen regio’s uitgroeien
tot innovatieve clusters in Europa. Van der Groep e.a sluiten zich
aan bij Schumpeter, die met de innovatietheorie heeft bedacht
dat deze clustervorming een belangrijk concurrentievoordeel oplevert
ten opzichte van andere districten. 23
Ook buitenlandse (Engelse, Amerikaanse, Aziatische) ondernemingen
hechten belang aan het ontwikkelen van regionale
netwerken in Nederland, voor zover de handelsbelangen van het
moederconcern daarmee gediend worden. Vanuit het moederbedrijf
in de oorspronkelijke Nederlandse regio groeien omgekeerd
de netwerken van Nederlandse bedrijven eveneens uit over
Europa. Tegelijkertijd blijven zij ook gericht op de regio, bijvoorbeeld
op de arbeidsmarkt en de kennismarkt. Deze internationale
bedrijven bewegen zich dan gelijktijdig op verschillende
ruimtelijke schalen, van regionaal en internationaal niveau. 24
3.3.4 Clusters
Door de toenemende betekenis van de factor kennis is extra
aandacht ontstaan voor samenwerking tussen (internationale)
bedrijven. Kennisrelaties werken clustervorming in de hand en
deze samenwerking kan van grote strategische waarde zijn voor
ondernemingen. Samenwerking op basis van kennis beïnvloedt
de concurrentiekracht van ondernemingen tussen regio’s en landen
onderling.
In beginsel heeft het begrip cluster een a-ruimtelijke betekenis,
maar het is goed mogelijk om er een ruimtelijk aspect aan te
verbinden, door te stellen dat clusters betrekking hebben op een
geografische concentratie van met elkaar in nabijheid verbonden
bedrijvensystemen, gebaseerd op specialisatie en samenwerking.
Clusters kunnen op elke geografische schaal voorkomen; het
regionale aspect van een cluster als zodanig spreekt sterke bedrijven
niet per definitie aan. 25 Veel ondernemingen opereren
binnen clusters op verschillende schaalniveaus en daarom heeft
het voor een bedrijf van enige omvang weinig zin om zich vast te
leggen op een cluster van één bepaalde schaal.
Met veel beleidsaandacht koesteren overheden clusters als
een soort basisvoorwaarde van een regionale economie.
Clustervorming gaat echter niet over één nacht ijs en het concept
mag niet worden geïsoleerd van het economische systeem in zijn
geheel en de zakelijke verbanden, die daarin worden gemaakt.
De efficiency van communicatie en transportnetwerken moet in
acht worden genomen, net als de ruime aandacht voor het nationale
en internationale ruimtelijk economisch beleid. Daarom is
de noodzaak voor het achterhalen hoe clustervorming tot stand
komt evident.
De regionale economie is sterk gebaat bij sterke clusters, ongeacht
op welke geografische schaal dit zich afspeelt. Sterke bedrijven
zullen beter functioneren in clusters omdat die de eigen
positie versterken. Kortom: sterke bedrijven willen sterke clusters.
De belangrijkste bron van de visie op het denken in clusters treffen
we aan bij Marshall (1890), die een revival doormaakt. Hij
sprak over industrial atmosphere van bepaalde regio’s en soortgelijke
gedachtevorming is ook te vinden in de literatuur over
industriële districten en sociaal kapitaal van Fuchs en Shapira, uit
2005. 26
Wanneer relaties leiden tot een innovatief ondernemingsklimaat
22 Stam, Why Butterflies
Don’t Leave Spatial development
of new firms, 2003
23 Van der Groep et al.,
‘Van kenissteden naar kennisnetwerken,
een kritische
beschouwing over de rol
van ruimte voor innovatie’,
2005
24 Atzema et al., ibid, 2002
25 ibid.
26 Hospers, ‘Slimme streken:
op zoek naar de determinanten
van regionale innovatiekracht’,
2006
BEWEEGREDENEN
25