SCRIPTIE AdeGrdef3.indd

dus ook bijvoorbeeld een financieel instrument 8 of een nieuw
managementconcept kan zijn. Het ontwikkelen daarvan vergt innovatieve
kennis en innovatieve bedrijvigheid. Dat zijn de basisingrediënten,
de belangrijkste condities om krachtige producten
en diensten te genereren die voor de westerse wereld van belang
zijn in de internationale concurrentie. 9
4.2.2 ‘Glocalisering’
Ook de zakelijke dienstverlening en dan in het bijzonder de
financiële dienstverlening, alsmede de culturele industrieën zijn
de sectoren waar veel innovatieve bedrijvigheid uit voort komt.
Het vermogen om deze innovaties van producten, diensten en
concepten op een permanente basis tot stand te brengen, berust
nooit bij één enkel bedrijf, laat staan bij één enkele creatieve
hooggeschoolde kenniswerker, maar is gelegen in een lokaal productiesysteem
als geheel. Dit systeem omvat allerlei netwerken
en productierelaties. Bedrijven worden met elkaar verbonden
binnen het web van formele en informele instituties waar actoren
van de sectoren met elkaar in contact komen. Dit zijn allereerst
natuurlijk de vakorganisaties, beurzen, trainingscentra en congressen,
die sectorspecifieke vaardigheden reproduceren. Maar
daarnaast kunnen ook ontmoetingsplaatsen als cafés en restaurants
van belang zijn; kortom, alle locaties waar een spill-over
van kennis mogelijk is.
Deze geclusterde productiesystemen, waar ingewikkelde persoonsgebonden
kennisoverdracht vaak via face-to-face contacten
plaatsvindt, vormen het dikke en sterk gelokaliseerde weefsel dat
een zekere bescherming kan bieden tegen concurrentie. 10 Een
krachtige basis om een sterke concurrent te zijn is in deze visie
gelegen in clustering van de actoren, die deze (innovatieve) bedrijvigheid
mogelijk maakt. 11
Dit impliceert dat met de groeiende internationalisering, de traditionele
ruimtelijke wetmatigheden er nog steeds toe doen. We
communiceren met onze contacten aan de andere kant van de
wereld, maar het belang van de contacten in de productiesyste-
men en de relationele betekenis van de directe omgeving blijken
net zo belangrijk te zijn om te overleven in de huidige wereldeconomie.
Dat veronderstelt dat de stedelijke leefwereld niet verdwijnt.
Locaties zijn historische gegevenheden die voor mensen
een bepaalde betekenis hebben. Regio’s zijn arena’s waarin mensen
relaties, en dus ook economische relaties, aanknopen.
Tegelijk is het te simpel om te zeggen dat door de voortgaande
mondialisering er ook een vanzelfsprekende herwaardering terugkeert
voor de unieke betekenis van de plek. Think global, act
local is weer een te eenvoudige voorstelling van de complexe
(zakelijke) relaties die hier aan de orde zijn. De gelaagdheid van
de aspecten van bedrijvigheid en het belang van contacten die
zich voordoen op meerdere schaalniveaus spelen doorlopend
een rol. Het gaat dus niet om traditionele geografie. Afstand is
meer dan kilometers, ruimte is meer dan oppervlak, ‘de plek’
wordt een steeds meer relationele betekenis toegekend. 12
Relevant is de vraag of de geopolitieke trend van globalisering
doorzet of juist richting lokalisering zal gaan verschuiven.
De voormalige wereldmachten China en India zijn inmiddels
opnieuw sterk in opkomst. Deze landen worden daarom ook wel
de emerging markets genoemd. In 1950 produceerden China en
India nog maar tien procent van het totaal in de wereldeconomie.
In 2008 zijn de drie blokken China/India, West-Europa en
de VS ieder goed voor ongeveer twintig procent aandeel in de
wereldeconomie.
Voor China geldt dat het land het macro-economisch en institutioneel
goed voor elkaar heeft maar dat de bedrijven (het microeconomische
niveau) nog moeten groeien. India kent wel goede
bedrijven maar moet de macro-economie, de infrastructuur en
de instituties op orde krijgen. Het is nu zo dat beide landen het
leidende Amerikaanse kapitalistische model volgen om de ladder
van de geldeconomie te bestijgen. En hoewel men zich sinds de
recente, Amerikaanse kredietcrisis zeer bewust is van het risico
dat de kapitaalmarkten en de economieën in de hedendaagse tijd
lopen wanneer zij (te) hecht aan elkaar verbonden zijn, wil dit
niet zeggen dat de trend ten voordele van de emerging markets
zich niet zal voortzetten.
8 Engelen, Amsterdamned,
2004
9 Kloosterman (R.C), ibid,
2008
10 Amin &Thrift, ‘Neo-Marshallian
nodes in global
networks’, 1992
11 Kloosterman (R.C), ibid,
2008
12 Boelens, ‘Ruimtelijke
planning van telematica,
technologische veranderingen
en haar ruimtelijke
consequenties’, 2005
BEWEEGREDENEN
31