SCRIPTIE AdeGrdef3.indd

4. Het economische landschap en de zakelijke
dienstverlening
4.1 Inleiding
De zakelijke dienstverlening heeft zich de afgelopen jaren
gemanifesteerd als een hoogdynamische en groeiende sector.
Bovendien hebben technische ontwikkelingen in de informatie-
en communicatietechnologie, de internationalisering van
markten en de daarmee samenhangende concurrentiedruk tot
grote veranderingen geleid in de wijze waarop zakelijke dienstverleners
zich ruimtelijk verplaatsen en hun activiteiten organiseren.
Processen van globalisering genereren een economische en
ruimtelijke differentiatie.
Ik hanteer in deze bespreking over economische globalisering in
de zakelijke dienstverlening een breder economisch kader, waarbij
ik inga op de invloed van handelsstromen. Ik besteed aandacht
aan zowel de regionale economie als aan de kenniseconomie,
en licht toe in hoeverre de begrippen kennis en innovatie
een rol spelen in de zakelijke dienstverlening. Met dit hoofdstuk
tracht ik allereerst een beeld te scheppen in welke economische
context de zakelijke dienstverlening opereert, en daarna zal ik
dat toespitsten op de beroepscategorie van de juridische hooggespecialiseerde
kenniswerker, de advocaat.
Dit hoofdstuk begint met de belangrijkste internationale economische
trends, die van grote invloed zijn op de zakelijke
dienstverlening; daarbij geldt dat het effect van de globalisering
niet alleen veranderingen teweeg brengt in de structuur van de
huidige Westerse kenniseconomie op mondiaal, maar ook op
lokaal niveau.
4.2 Trends van globalisering
Als er ergens sprake is van globalisering, dan is dat wel in de
zakelijke dienstverlening. Zoals gezegd hebben een aantal processen
in de loop van de laatste decennia tot grote veranderingen
in de zakelijke wereld geleid. Er heeft zich een omvangrijke
internationalisering voorgedaan. Beperkte de concurrentie zich
nog niet zo lang geleden vooral tot de eigen regio, tegenwoordig
krijgt men te maken met rivalen van all over the world.
Nederlandse zakelijke dienstverleners zijn steeds meer over de
grens gaan opereren en andersom hebben buitenlandse dienstverleners
in grote aantallen de Nederlandse markt betreden. Veel
zakelijke dienstverleners zijn tot grote bedrijven uitgegroeid en
nu zelf ook multinational geworden. Bovendien zijn er grote
internationale netwerken en allianties ontstaan. In de internationaal
georiënteerde accountancy en advocatuur bijvoorbeeld,
bundelen de juridische dienstverleners de krachten om internationaal
opererende klanten overal ter wereld van dienst te kunnen
zijn. Het realiseren van groei en het inspelen op de vraag uit
de markt om wereldwijde dienstverlening, zijn de belangrijkste
motieven achter deze ontwikkeling, die overigens per sector op
verschillende manieren vorm krijgt. 1
De mondiale, Europese, regionale, maar ook de lokale economieën
zijn niet alleen in omvang gegroeid; ook de keuzevrijheid
en differentiatie is sterk toegenomen en daarmee is de economie
veel complexer geworden. Deze verandering van economie
vindt allereerst plaats door een combinatie van technologische
ontwikkelingen. Hiervan is de digitale revolutie misschien wel
een van de belangrijkste. Door goedkoop en betrouwbaar digitaal
transporteren via zakelijke informatiebronnen op internet
kan steeds meer (operationele, maar ook strategische) marktkennis
vrijwel overal ter wereld zonder tijdverlies worden binnengehaald.
Het gebied van transport en communicatie is constant in
beweging, zoals de invoering van de gestandaardiseerde container,
de komst van het world wide web en de recente introductie
van GPS-tracking dat illustreren.
Maar gelukkig zijn we geen footloose tijdperk binnengetreden,
1 Lambregt et al., ‘De stad als
decor voor kennisontwikkeling
in de zakelijke dienstverlening’,
2005
BEWEEGREDENEN
29