SCRIPTIE AdeGrdef3.indd

12
14 Florida, The Rise of the
Creative Class, and How
It is Transforming Work,
Leisure, Community and
Everyday Life, 2002.
15 Porter, The competitive
advantage of nations, 1990
16 Buursink, De dienstensector
in Nederland: een geografisch
portret, 1985
BEWEEGREDENEN
economie in toenemende mate om het vermogen zinvolle ideeën
te genereren uit de overvloed van beschikbare gegevens. Immers,
informatie is nog geen kennis.
De informatieovervloed vraagt naar de kunde om informatie te
filteren, in een zinvol perspectief te plaatsen en met behulp van
reflectie om te zetten in kennis. Het gaat hierbij nadrukkelijk niet
om het reproduceren, als wel om het combineren en selecteren
van de verschillende gegevens, een vaardigheid die uiteraard
steeds belangrijker wordt.
Juist omdat kennisoverdracht gebonden is aan persoonlijke, menselijke
interactie, blijft geografische nabijheid van groot belang.
Aan bedrijfskundige omgevingen worden om die reden nadrukkelijk
ruimtelijke dimensies gekoppeld, zoals ondermeer vergaderzalen
en conferentieruimten bij het eigen bedrijf. En daarnaast
is er ook aandacht voor het belang van de nabijheid van andere
bedrijven, publieke kennisinstellingen en de arbeidsmarkt (nieuwe
werknemers!).
Kennis omvat zoals gezegd sociaal gedrag, talent en door opleiding
verkregen eigenschappen en vaardigheden. Waar informatie
allang geen schaarste meer kent, blijft kennis wel een schaarse
productiefactor, die alleen maar belangrijker wordt. En dit effect
is cumulatief; naarmate de hoeveelheid aan informatie toeneemt,
groeit ook de noodzaak om deze informatiestromen om te vormen
tot kennis.
Kennis wordt doorgaans opgebouwd in lokale gemeenschappen.
Dat kost veel tijd; het kan wel enkele generaties duren om
kennis te verwerven. Daaruit volgt dat opleidingsinstituten bij de
verwerving van kennis een belangrijke rol spelen, evenals lokale
en regionale tradities en lokale en sociale verbanden. Specifieke
kennis concentreert zich daarom in een bepaald gebied waar
de economische groei afhankelijk is van de menselijke geest en
diens capaciteiten. 14 Het is dus allerminst zo dat in de structurering
van economische processen geografische factoren er niet
meer toe doen. Integendeel, het ruimtelijke aspect – de plek
– wordt in dit licht steeds belangrijker. Porter 15 stelt in 1990 zelfs
vast dat het wezenlijke lokale belang van kennis en relaties niet
door overzeese, concurrerende bedrijven kan worden gediend.
Tot slot kan ook innovatie aan kennis worden gekoppeld. Bij innovatie
gaat het erom nieuwe kennis te creëren via probleemoplossende,
onzekere processen, gebaseerd op bestaande kennis en
of informatie. Kennis kan in deze context worden begrepen als
een goed dat fungeert als een input van bekwaamheid, dat leidt
tot een output in de vorm van innovatie, wat dan als een nieuw
product van kennis kan worden verstaan.
Kenniseconomie is vanuit alle in dit hoofdstuk beschreven theorie
te definiëren als het toepassen van kennis in interactieve
relaties tussen marktpartijen ten behoeve van het voortbrengen
van goederen en diensten, vanaf het eerste idee tot en met het
gebruiken van eindproducten.
Mijns inziens sluit deze definiëring goed aan bij de karakteristieke
kenmerken van bedrijvigheid van de beroepscategorie van
de advocatuur. Ik ga hier later nog nader op in, maar voor dit
onderzoek volgt hieruit dat ik uitga van een ruim kennisbegrip.
Daarmee bedoel ik dat kennis en de daarmee samenhangende
technologische en niet-technologischge innovaties niet alleen
voortkomt uit de technische, geavanceerde industrie, maar ook
uit de geavanceerde zakelijke diensten. Bovendien zijn kennisgerelateerde,
specifieke diensten sterk verbonden aan de vaardigheden
van sociaal en cultureel kapitaal. Een goede opleiding
is onmisbaar, maar creativiteit en het participeren in netwerken
is van net zo groot belang. Deze hightech-kennis betreft de optimale
balans tussen economisch, sociaal en cultureel menselijk
kapitaal.
2.3 Zakelijke dienstverlening als categorie
kenniswerkers
Het begrip ‘diensten’ wordt door Buursink 16 in 1985 gedefinieerd
als immateriële, eenmalige en antropogene producten, die in het
economische proces worden aangeboden. ‘Dienstverlening’ is
derhalve te omschrijven als de activiteit die leidt tot de totstandkoming
van de genoemde producten, waarbij het zowel om de
handeling (de uitoefening van een beroep) als om een bedrijf kan