Bedreigingen in Nederland - Politie & Wetenschap

Hoofdstuk 7 – Notarissen
‘Het gebeurt,’ zegt een vertrouwensnotaris die absolute
anonimiteit eist. ‘Niet elke dag, niet bij iedere notaris, maar
het gebeurt. En áls het gebeurt, is het zeer ingrijpend en
vergeet de notaris het zijn hele leven niet meer.’ De
hoofdredacteur van Notariaat Magazine, het blad van de
Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB), Jos de Gruiter,
begint met dit citaat zijn bijdrage over bedreigingen van
notarissen in oktober van het afgelopen jaar (De Gruiter 2004).
Tot nu toe is er in de notariële vakpers aan dat onderwerp nooit
aandacht gegeven. Maar nu is daar kennelijk aanleiding toe:
waarom zouden notarissen buiten schot blijven als rechters en
advocaten wel met bedreigingen te maken krijgen?
In Nederland werken 1500 notarissen en nog eens 1200
kandidaat-notarissen. Het is hun taak authentieke akten op te
maken en te ondertekenen (zie voor een korte kenschets van het
beroep het rapport van de Enquêtecommissie Opsporingsmethoden:
Van Traa 1996). Zij bezitten het alleenrecht om zulke akten op
te stellen (te ‘verlijden’) ten behoeve van bepaalde
rechtshandelingen, bijvoorbeeld de rechtsgeldige overdracht van
onroerend goed en het maken of wijzigen van testamenten. De
functionele positie van de notaris is tweeledig. Hij is
enerzijds een openbaar ambtenaar die handelingen verricht waar
de wetgever zijn tussenkomst dwingend voorschrijft, maar zijn
handelingen worden niet door een overheidsbureaucratie
gecontroleerd. Aan de andere kant is hij bedrijfseconomisch een
kleine ondernemer en in zijn beroepsuitoefening lijkt de notaris
op een vrije beroepsbeoefenaar. Veel notarissen zijn zogenoemde
‘eenpitters’, anderen zijn geassocieerd met advocaten of
belastingadviseurs. Sinds met de invoering van de Wet op het
notarisambt in 1999 de tarieven zijn geliberaliseerd, is er
stevige concurrentie ontstaan.
Dezelfde spanning tussen de ambtelijk aandoende
beroepsplicht en de eisen die voortvloeien uit het
ondernemerschap, vinden we ook bij andere beroepen, zoals
advocaten en accountants. Er is evenwel één belangrijk verschil:
de notaris heeft ‘ministerieplicht’, dat wil zeggen dat hij in
169