Lees het rapport - Reith | Hendriks & partners

50
vervreemd je de door de sanctie getroffen partij ermee. Wat we bedoelen is dat de
gebruikelijke beleidsinstrumenten die de overheid tot haar beschikking heeft, in een
gefragmenteerd beleidsveld soms een beperkt bereik hebben. Bovendien komt daar
het probleem bij dat de keuze van het juiste instrument niet op voorhand gegeven is
en moeilijke praktische afwegingen vergt. Een afzonderlijk element van dit probleem
wordt gevormd door de richting van de communicatie tussen, zeg maar, centraal en
decentraal. Voor centraal is het verminderen van de ‘overload’ aan de top een belangrijke
reden om gebiedsgericht te werken. Zie het als een vorm van decentralisatie. Op
wijkniveau worden uitvoeringsproblemen opgelost en operationele beslissingen
genomen die niet thuis horen op het stadhuis waar men zich concentreert op strategische
beslissingen. In de wijk ziet men dat soms anders. Als een situatie daar is vastgelopen
kan het nuttig zijn dat het stadhuis ingrijpt – op operationeel niveau dus (in
de praktijk gebeurt dat ook). Wij zien in ons onderzoek dat dit tot wederzijdse irritatie
en onbegrip leidt. Centraal meent dat dit operationele probleem niet bij hen thuishoort
en in de wijk irriteert men zich aan de afstandelijke houding van centraal. We
zien ook voorbeelden dat instellingen in de wijk, die het oneens zijn met een bepaald
beleid, de oppositie tegen dat beleid organiseren via een concurrerende wethouder.
Kortom, wat strategisch en wat operationeel is, is lang niet altijd duidelijk in gebiedsgericht
werken, en moet in feite per situatie steeds opnieuw worden vastgesteld en
bewaakt.
5. Beleid is echter niet alleen een touwtrekken tussen een groot aantal stakeholders. Elke
beleidssector wordt in hoge mate geordend en gereguleerd door allerlei institutionele
structuren en procedures. Denk aan begrotingsprocedures, besluitvormingsprocedures,
regels die de bevoegdheden van en het onderling verkeer tussen partijen regelen
et cetera. Institutionele regels en procedures veranderen nauwelijks of niet. Ze vormen
een centraal bestanddeel van een goed functionerende democratische rechtsstaat.
Terwijl ze bepaalde spelregels vastleggen, beperken ze de handelingsruimte van
andere spelers. Daarmee geven ze structuur aan een gefragmenteerd beleidsveld.
Maar, zoals we zullen zien, kan die structuur zowel voor- als nadelen bieden als het
gaat om het samenwerken in een gebiedsgerichte setting.
Institutionele procedures zijn hard nodig om een situatie uit het ‘praatstadium’ te
krijgen. Men is het eens en nu moeten de benodigde financiën gevonden en toegewezen
worden. Budgettaire procedures zijn zo opgesteld dat ze tegelijkertijd de financiële
verantwoording regelen. Het lijkt een eenvoudig inzicht, maar we zien te vaak dat
samenwerkingsverbanden in de wijk het praatstadium niet overstijgen omdat de koppeling
met budgettaire procedures nooit plaatsvindt.
Een voorbeeld van de hinderkracht van institutionele structuren is de hardnekkigheid
van de beruchte verkokering. Verkokering heeft een negatieve klank, maar het
is een uitvloeisel van een doelmatige manier om specialistische deskundigheid te concentreren
binnen een bepaalde sector. Deze specialisatie ‘stolt’ op den duur in allerlei
regels, procedures en handelingsroutines die moeilijk te doorbreken zijn. Het nadeel
is natuurlijk dat sectoroverstijgende problemen daardoor moeilijk effectief zijn aan te