Lees het rapport - Reith | Hendriks & partners

8.4 Sturingsmodaliteiten
8.4.1 (Meta-)sturing van beleidsnetwerken
In een reeks publicaties in de jaren negentig van de vorige eeuw hebben onderzoekers van
de Erasmus Universiteit suggesties gedaan om beleidsnetwerken te managen. Sturing kan
slechts indirect zijn omdat de essentie van beleidsnetwerken is dat de deelnemers grotendeels
autonoom zijn. Het aangrijpingspunt van de sturingstactieken wordt dan ook
gevormd door de institutionele spelregels van het netwerk. Klijn noemt in dit verband:
het formuleren van spelregels, het verdelen van middelen (informatie, financiën), het
beïnvloeden van beelden (zie ook Sørensen hieronder), het creëren van organisaties
(Klijn e.a., 1995). Er zijn tegen deze suggesties talloze bezwaren ingebracht die vooral de
vermeende effectiviteit van deze vorm van institutionele sturing betreft (voor een overzicht,
zie Rhodes, 2000).
Sørensen introduceert het begrip meta-governance als een antwoord op de behoefte
van centrale overheden om beleid te coördineren in een gefragmenteerd, functioneel
gedifferentieerd beleidsveld. Meta-governance is in korte tijd een populair begrip geworden
onder bestuurskundigen. Waarschijnlijk omdat het de kool van maatschappelijke
self-governance en de geit van bestuurlijke coördinatie en afstemming lijkt te sparen.
Sørensen omschrijft meta-governance als: een indirecte vorm van sturing door middel
van het beïnvloeden van processen van maatschappelijke zelfsturing. Zij onderscheidt
vier strategieën (Sørensen, 2006, pp. 100):
1. Het beïnvloeden van de politieke, financiële of organisatorische voorwaarden voor
maatschappelijke zelfsturing. Denk aan het inzetten van procedurele regels (zoals in
het geval van Mariahoeve), of het overhevelen van bevoegdheden naar ‘boven’ of
‘beneden’. Het kan ook inhouden dat een organisatie van buiten wordt aangetrokken
om het beleid uit te voeren (dit vertoont veel overeenkomst met de Rotterdamse
school).
2. Het ‘framen’ van de situatie door er een overtuigend verhaal tegenaan te zetten. In
Duindorp neemt WadS bijvoorbeeld bewust afstand van het gangbare verhaal van
Duindorp als achterstandswijk door er een alternatief verhaal over Duindorp als aantrekkelijke
wijk die wordt gegijzeld door dertig gezinnen tegenover te zetten. Verhalen
vertellen kan een krachtig sturingsmechanisme zijn. Het verhaal creëert nieuwe identiteiten
en geeft ook nieuwe oplossingsrichtingen aan. In de literatuur komt regelmatig
de aanbeveling terug dat politieke leiders, zoals wethouders, juist hier een MSGproces
krachtig kunnen beïnvloeden (De Souza Briggs, 2008).
3. Het verlenen van middelen aan een of meerdere actoren in MSG. In het Nachtpreventieprojekt
(zie ‘bronnen’) stelde de toenmalige wethouder bijvoorbeeld de burgers
in staat om cursussen stichtingsbeheer en bedrijfsadministratie te volgen. De centrale
overheid kan ook financiële middelen of vergaderruimte bieden. Daarnaast is informatie
een belangrijk sturingsmechanisme. Een voorbeeld is het introduceren van de
resultaten van beleidsevaluatie of effectmetingen.
4. Rechtstreekse deelname aan MSG. Uit ons onderzoek blijkt dat dit veruit het meest
gebruikte ‘instrument’ van meta-governance is. Het voordeel is dat de centrale direc-
54